=================================
******************************************************
ျမန္မာ႔စာေပေလာကတြင္ ေရွးေခတ္က မွတ္တမ္းမွတ္ရာ ေက်ာက္စာ၊ပီစာ၊ ရာဇ၀င္ စာအုပ္စာတမ္းမ်ား၌္ ဘုရင္မ်ား၏ အမည္ႏွင္႔ ဂုဏ္ပုဒ္မ်ားကုိေဖာ္ျပရာတြင္ အေခၚအေ၀ၚ သုံးစြဲမႈတစ္ခုရွိပါသည္။ ထုိအသုံးအႏႈန္းမွာ “ဓမၼရာဇာ=မင္းၾတား=မင္းတရား” ဟူေသာစကားရပ္ျဖစ္သည္။
ယေန႔ျမန္မာႏုိင္ငံဟု ေခၚတြင္ေသာ နယ္နမိတ္ အ၀ုိင္းအ၀န္းအတြင္း၌ ေနထုိင္ၾကကုန္ေသာ မူလဌာနတုိင္းရင္း သားမ်ားျဖစ္ၾကသည္ လူမ်ိဳးမ်ားတြင္ ကုိယ္ထီးကုိယ္႔နန္းကုိယ္ၾကငွန္းႏွင္႔ ေနထုိင္ခဲ႔ၾကေသာ ရခုိင္၊ပ်ဴ၊မြန္၊ဗမာ လူမ်ိဳးမ်ားတြင္ ထုိ (ဓမၼရာဇာ-မင္းၾတား=မင္းတရား=တရားမင္း)ဟူေသာ ေတာ္၀င္စကားရပ္ အသုံးအႏႈန္းကုိ လူမ်ိဳးတုိင္းသုံးစြဲခဲ႔ၾကမည္ဟု ထင္ျမင္ယူဆရမိပါသည္။
ပ်ဴ၊ မြန္၊ ဗမာလူမ်ိဳးတုိ႔၌ “ဓမၼရာဇာ-မင္းၾတား-တရားမင္း” ဟူေသာ စကားရပ္ကုိ မည္သည့္ေခတ္၊မည္သည့္အခ်ိန္ကာလ စတင္သုံးစြဲေရးထုိးၾကသည္ကုိ တိတိက်က် ခ်ျပဖုိ႔ရန္ ကၽြန္ေတာ္လုိ႔ ဘုန္းႀကီးေက်ာင္းသားတစ္ေယာက္အေနျဖင္႔ လြယ္ကူေသာ ကိစၥရပ္မဟုတ္ေသာေၾကာင္႔ မစြမ္းေဆာင္ႏုိင္မွာ သဘာ၀က်လွေပသည္။
သုိ႔ေသာ္လည္း ဓမၼရာဇာ-ၾတားမင္း-မင္းတရား ဟူေသာ စကားရပ္ကုိ ရခုိင္လူမ်ိဳးတုိ႔သည္ မည္္သည့္အခ်ိန္၊ မည္သည့္ကာလတြင္ စတင္သုံးစြဲခဲ႔ၾကသနည္းဆုိသည္ကုိ ေျခရာေကာက္ေသာ္ ရခုိင္လူမ်ိဳးတုိ႔ဘက္၌ ေတြ႔ရွိရေသာ ေက်ာက္စာသက္ေသ၊ ဒဂၤါးသက္ေသ အေထာက္အထားမ်ားကုိ ခ်ျပရလ်င္ ေအာက္ပါအတုိင္းေတြ႔ရွိရသည္။
မွတ္ခ်က္။ ဒဂၤါးသက္ေသဟုဆုိရာ၌ ရခုိင္ေ၀သာလီေခတ္၊ ေျမာက္ဦးေခတ္ ရခုိင္ဘုရင္မ်ား ခပ္ႏွိပ္ခဲ႔ေသာ ဒဂၤါးမ်ားကုိ ဆုိလုိသည္။
.
ေက်ာက္စာသက္ေသ
.
ေက်ာက္စာသက္ေသအျဖစ္ “ဓမၼရာဇ်ံ=ဓမၼရာဇာ= မင္းၾတား=တရားမင္း” ဟူေသာစကားရပ္ႏွင္႔ ပက္သက္၍ ရခုိင္ေ၀သာလီေခတ္ ခရစ္ႏွစ္( ေအဒီ၆၄၉)တြင္ ေရးထုိးခဲ႔ေသာ အာနႏၵစျႏၵမင္းသဂၤါယနာတင္ ေမာ္ကြန္းေက်ာက္စာ ေၾကာင္းေရ၊ (၃၁၊ ဂါထာ ၃၃) တြင္ (ေအဒီ ၅၂၀-၅၃၂) တြင္ စုိးစံအုပ္ခ်ဳပ္ခဲ႔ေသာ မင္းတစ္ပါး၏အမည္ကုိ “ဓမၼရာဇ်ံ=ဓမၼရာဇာ=မင္းၾတား=တရားမင္” ဟူေသာ ဘြဲ႔ေတာ္ခံယူသည္ကုိ အေစာဆုံးေတြ႔ရွိရသည္။
ယင္းအျပင္ ထုိအာနႏၵစျႏၵမင္းသဂၤါယနာတင္ေမာ္ကြန္းေက်ာက္စာကုိ ေရးထုိးခဲ႔သည္ အာနႏၵစျႏၵမင္း၏ဖခင္သည္လည္း ဓမၼရာဇာ-တရာမင္း ဟူေသာဘြဲ႔ေတာ္ကုိ ခံယူခဲ႔ေၾကာင္းေတြ႔ရွိရသည္။ အာနႏၵစျႏၵမင္း၏ ဖခင္အမည္မွာ ဓမၼစျႏၵ မင္းျဖစ္ သည္။
ထုိဓမၼစျႏၵမင္းခပ္ႏွိပ္ခဲ႔ေသာ ဒဂၤါးကိုလည္း ေရွးကသုေတသီမ်ားျဖစ္ေသာ ဆာ အာသာေဖယာ၊ ေအာက္ စဖုိ႔ တကၠသုိလ္ေဘလီေယာေကာလိပ္မွ အီး အိခ်ပ္ ဂၽြန္စတင္၊ ဦးစံသာေအာင္တုိ႔ ေရးသားခဲ႔ေသာ စာအုပ္ စာတမ္းမ်ား တြင္ ေဖာ္ျပၿပီးျဖစ္သည္။ ထုိဓမၼစျႏၵမင္းအမည္ ကုိ အာနႏၵစျႏၵမင္း ေက်ာက္စာ ေၾကာင္းေရ (၄၀) ၊ဂါထာ (၄၂)တြင္ “ၿဂ့ီဓမၼစျႏၵ= သီရိဓမၼစျႏၵ ဟု ေရးထုိးပါရွိသည္။ ထုိဓမၼစျႏၵမင္းကုိ ယေန႔လူတို႔နားလည္ႏုိင္ေသာ စကားေျပျဖင္႔ ေဖာ္ျပရလွ်င္ “ဓမၼ=တရား၊ စျႏၵ=လ။ ထုိ႔ေၾကာင္႔ ဓမၼစျႏၵဆုိသည္မွာ လမင္းကဲ႔သုိ႔ ေအးခ်မ္းစြာအုပ္ခ်ဳပ္ေသာ မင္းၾတား(၀ါ) လရိပ္ကဲ႔သုိ႔ ၿငိမ္းေအးစြာအုပ္ခ်ဳပ္ေသာတရားမင္း” ဟု အဓိပၸာယ္ေဖာ္ေဆာင္နုိင္ေပသည္။
..
ေနာက္ေက်ာက္စာအကုိးအကားတစ္ခုမွာ အာနႏၵစျႏၵမင္းေက်ာက္စာ ကုိေရးထုိးခဲ႔သည္ အာနႏၵစျႏၵမင္း ပင္ျဖစ္ သည္။ အာနႏၵစျႏၵမင္းေ က်ာက္ စာေၾကာင္းေရ (၆၆-၆၇)၊(ဂါထာ ၆၃)တြင္ အာနႏၵစျႏၵမင္းသည္ ရခုိင္ေ၀သာလီတြင္ သဂၤါယနာတင္ၿပီးေသာအခါ “သီရိဓမၼရာဇာ႑ဇ၀ံသ= သီရိဓမၼရာဇာဓဇ၀ံသ= ဘုန္းတန္းခုိးက်က္သေရရွိသည့္ ျမင္႔ျမတ္ေသာ တရာမင္းမ်ိဳးရုိး” ဟု မိမိတို႔ အမ်ိဳးအႏြယ္၏ ဂုဏ္ပုဒ္ကုိ ဂုဏ္ယူစြာ က်ဴးရင္႔ကာ ေရးထုိးခဲ႔ ေသာ ဂုဏ္ပုဒ္ျဖစ္သည္။
...
ထုိ႔ေၾကာင္႔ ဓမၼရာဇာ=ၾတားမင္း=မင္းတရား ဟူေသာ စကားရပ္ကုိ ေက်ာက္စာအကုိးအကား အေထာက္အထားျပရမည္ဆုိလွ်င္ (ေအဒီ ၆၄၉) တြင္ ေရးထုိးခဲ႔ေသာ အာနႏၵစျႏၵမင္း ေက်ာက္စာကုိ သက္ေသအျဖစ္ ခ်ျပရမည္ျဖစ္သည္။ (ပုံ-၁)
..
ဒဂၤါးသက္ေသ၊
...
ဓမၼရာဇာ=ၾတားမင္း=မင္းတရား ဟူေသာစကားရပ္ႏွင္႔ပက္သက္၍ ဒဂၤါးသက္ေသအျဖစ္ ခ်ျပရမည္ဆုိလွ်င္
ရခုိင္ေ၀သာလီေခတ္၊ ေျမာက္ဦးေခတ္တုိ႔တြင္ စုိးစံအုပ္ခ်ဳပ္ခဲ႔ၾကေသာ ဘုရင္မ်ားခပ္ႏွိပ္သုံးစြဲခဲ႔သည္ ဒဂၤါးမ်ားထဲမွ ဓမၼရာဇာ၊ ၾတားမင္း၊မင္းတရား ဟု ဘြဲ႔ေတာ္ခဲ႔ယူေသာ ဒဂၤါးမ်ားကုိ ခ်ျပရမည္ျဖစ္သည္။ ဓမၼရာဇာ=ၾတားမင္း=မင္းတရား ဘြဲ႔ေတာ္အမည္ႏွင္႔ပက္သက္၍ ရခုိင္ေ၀သာလီေခတ္ ဒဂၤါးမ်ားကုိ ေအာက္ပါအတုိင္း ေတြ႔ရွိရသည္။
..
ဓမၼရာဇာဒဂၤါး(ေအဒီ ၅၂၀)
================
၁။ ဤဒဂၤါးပါမင္းအမည္ကုိ အာနႏၵစျႏၵမင္းေၾကာင္းေရ (၃၁)၊ (ဂါထာ ၃၃) တြင္ပါရွိသည္။
အနက္ဖြင္႔ေသာ္ - “ဓမၼရာဇ်ံ=ဓမၼရာဇာ=ၾတားမင္း=မင္းတရား” ျဖစ္သည္
၂။ ဓမၼစျႏၵ(ေအဒီ- ၆၂၄)
==============
ဤမင္းအမည္ကုိ အာနႏၵစျႏၵမင္းေက်ာက္စာ ေၾကာင္းေရ (၄၀)၊ ဂါထာ(၄၂)တြင္ “ၿဂ့ီဓမၼစျႏၵ= သီရိဓမၼစျႏၵ ဟု ေရးထုိးပါရွိသည္။ အနက္ဖြင္႔ေသာ္- “ဓမၼစျႏၵ= ဓမၼ=တရား၊ စျႏၵ=လမင္း= စျႏၵတရားမင္း” ဟု အဓိပၸာယ္ဖြင္႔ ဆုိႏုိင္မည္ျဖစ္သည္။
ဤကား ဓမၼရာဇာ= ၾတားမင္း=မင္းတရားႏွင္႔ ပက္သက္၍ ရခုိင္ေ၀သာလီေခတ္ (ေအဒီ ၆-၇ ရာစု) သက္ေသျပ ဒဂၤါးမ်ားပင္တည္း။ (ပုံ-၂)
*****
ေျမာက္ဦးေခတ္ ဓမၼရာဇ=ၾတားမင္း=မင္းတရား ဘြဲ႔ခံဒဂၤါးမ်ား
ေျမာက္ဦးေခတ္(၁၄၃၀-၁၇၈၄) ကာလအတြင္း “ဓမၼရာဇာ=ၾတားမင္း=မင္းတရား” ဟူေသာအသုံးအႏႈံးႏွင္႔ ပက္သက္၍ ရခုိင္ဘုရင္မ်ား ဘြဲ႔ေတာ္ခံယူ ခပ္ႏွိပ္ခ႔ဲသည့္ ဒဂၤါးမ်ားကုိ ေအာက္ပါအတုိင္းေတြ႔ရွိရသည္။ ယင္းဒဂၤါးမ်ားမွာ
..
၁။ (သကၠရာဇ္ ၉၃၃၊ ေအဒီ ၁၅၇၁)ခုႏွစ္တြင္ ခပ္ႏွိပ္ခဲ႔ေသာ - ရွင္ျဖဴမ်ားသွ်င္ “မင္းၾတားႀကီး” သီရကာနာၾတသ်ဟ(ေခၚ)မင္းဖေလာင္း ဒဂၤါး။
.
၂။ (သကၠရာဇ္ ၉၇၄၊ ေအဒီ ၁၆၁၂ ) တြင္ ခပ္ႏွိပ္ခဲ႔ေသာ - ဆင္ျဖဴသခင္ဆင္နီသခင္ “မင္းၾတားႀကီး” ဥေသ်ာင္သ်ာ ဒဂၤါး။
..
၃။ (သကၠရာဇ္ ၉၈၄၊ ေအဒီ ၁၆၂၂ ) တြင္ ခပ္ႏွိပ္ခဲ႔ေသာ ဆင္ျဖဴသခင္ဆင္နီသခင္ သီရိ“သုဓမၼရာဇာ” ဒဂၤါး ။
သုဓမၼရာဇာ ကုိ အနက္ဖြင္႔ေသာ္ (သု=ေကာင္းေသာ၊ျမတ္ေသာ ၊ဓမၼ=တရား၊ ရာဇာ=မင္း၊ ေကာင္းျမတ္္ေသာမင္းတရား)
....
၄။ (သကၠရာဇ္ ၉၈၆၊ ေအဒီ ၁၆၂၄ ) တြင္ ခပ္ႏွိပ္ခဲ႔ေသာ ဆင္ျဖဴသခင္ဆင္နီသခင္မဟာသီရိသု“ဓမၼရာဇာ” ဒဂၤါး။
သုဓမၼရာဇာ ကုိ အနက္ဖြင္႔ေသာ္ (သု=ေကာင္းေသာ၊ျမတ္ေသာ ၊ဓမၼ=တရား၊ ရာဇာ=မင္း၊ ေကာင္းျမတ္္ေသာမင္းတရား)
.....
၅။ (သကၠရာဇ္ ၁၀၀၇၊ ေအဒီ ၁၆၄၅) ခုႏွစ္တြင္ ခပ္ႏွိပ္ခဲ႔ေသာ- ဆင္ျဖဴသခင္ဆင္နီသခင္ သတုိ၀္း“မင္းတရား” ဒဂၤါး။
......
၆။ (သကၠရာဇ္ ၁၀၁၄၊ ေအဒီ ၁၆၅၂) တြင္ခပ္ႏွိပ္ခဲ႔ေသာ - ေရႊနန္းသခင္ “စႏၵသုဓမၼရာဇာ” ဒဂၤါး။ အနက္ဖြင္႔ေသာ္
(စႏၵ=လ၊ သုဓမၼ=ေကာင္းျမတ္ေသာတရား၊ ရာဇာ=မင္း။ လမင္းကဲ႔သုိ႔ ေအးခ်မ္းစြာအုပ္ခ်ဳပ္ေသာ မင္းၾတား၊(၀ါ)တရားမင္း)
......
၇။( သကၠရာဇ္ ၁၀၄၇၊ ေအဒီ ၁၆၈၅) တြင္ ခပ္နွိပ္ခဲ႔ေသာ- ေရႊနန္းသခင္ ၀ရ “ဓမၼရာဇာ” ဒဂၤါး၊
( ၀ရဓမၼရာဇာကုိ အနက္ဖြင္႔ေသာ္ (၀ရ=ျမတ္ေသာ၊ဓမၼ=တရား၊ရာဇာ=မင္း = ျမတ္ေသာတရားမင္း)
......
၈။ (သကၠရာဇ္ ၁၁၄၀၊ ေအဒီ ၁၇၇၈) တြင္ခပ္ႏွိပ္ခဲ႔ေသာ - ေရႊျပည္သခင္ “ဓမၼရာဇ္ရာဇာ” ဒဂၤါး။
ဓမၼရာဇ္ရာဇာ ကုိ အနက္ဖြင္႔ေသာ္ - ဓမၼရာဇ္ တရားမင္း၊ရာဇာ=ဘုရင္၊ တရားမင္းဘုရင္ တုိ႔ျဖစ္ၾကသည္။ (ပုံ=၃)
ထုိ႔ေၾကာင္႔ “ဓမၼရာဇာ=ၾတားမင္း၊ မင္းတရား” ဟူေသာ ေတာ္၀င္အသုံးအႏႈန္း ေ၀ါဟာရကုိ ရခုိင္လူမ်ိဳးတုိ႔သည္ (ေအဒီ ၅၂၀)ေလာက္ကပင္ ရခုိင္ေ၀သာလီ၌ အုပ္ခ်ဳပ္ခဲ႔ေသာ ဓမၼရာဇာမင္းမွ အစျပဳကား ေျမာက္ဦးေခတ္ ဓမၼရာဇ္ရာဇာမင္း (ေအဒီ ၁၇၇၈) ထိ စဥ္ဆက္မျပတ္ သုံးစြဲလာခဲ႔ေသာ ေ၀ါဟာရအသုံးအႏႈံးတစ္ခုျဖစ္ေၾကာင္းကုိ ေက်ာက္စာသက္ေသ ၊ ဒဂၤါးသက္ေသမ်ားျဖင္႔ ေရးသားတင္ျပလုိက္ရပါသည္။
ေမာင္ျဖဴ(ႀကြီတဲကၽြန္း)
8.1.2021
No comments:
Post a Comment