ခင္ေမာင္ေစာ (ဘာလင္) – ပင္လံုစာခ်ဳပ္ႏွင့္ျပည္နယ္မ်ား အေၾကာင္းတေစ့တေစာင္း

(မုိးမခ) ဇြန္ ၂၇၊ ၂၀၁၅

၁။ နိဒါန္း
၁၉၄၇ ခုႏွစ္ ေဖေဖာ္၀ါရီလ ၁၂ ရက္ေန႔က ခ်ဳပ္ဆိုခဲ့ေသာပင္လံုစာခ်ဳပ္ကို အခ်ိဳ႕ေသာသူမ်ားက ျပည္ေထာင္စုႀကီး၏ အုတ္ ျမစ္ဟုဆိုၾကသကဲ့သို႔ အခ်ိဳ႕ေသာသူမ်ားကလည္း အနာဂတ္ျပည္ေထာင္စုႀကီးတြင္ပါ၀င္ရမည့္ တိုင္းရင္းသားအခ်ဳိ႕ကို မဖိတ္ေခၚခဲ့၍ ျပည္ေထာင္စုအစစ္၏ အေျခခံစာခ်ဳပ္မဟုတ္ဟု ေ၀ဖန္ ၾကျပန္သည္။ ဤစာတမ္းတြင္ စာေရးသူသည္ ပင္လံုစာခ်ဳပ္ျဖစ္ေပၚလာရပံုကိုအေျခခံၿပီး ေလ့လာေ၀ဖန္ သံုးသပ္ျပပါမည္။
၂ း ၁ ကိုလိုနီေခတ္ ျမန္မာျပည္ႏွင့္ ဒိုင္အာခီအုပ္ခ်ဳပ္ေရး
၂ း ၁း ၁ ကိုလိုနီေခတ္ဦး
၁၈၈၅ ခုႏွစ္ ႏို၀င္ဘာလအတြင္း အဂၤလိပ္စစ္တပ္မ်ား ရတနာပံုေနျပည္ေတာ္ (ေခၚ) မႏၱေလးၿမိဳ႕ကို သိမ္းယူၿပီးခ်ိန္တြင္ ကုန္းေဘာင္မင္းဆက္၏ ေနာက္ဆံုးဘုရင္ သီေပါမင္းႏွင့္ မိဖုရားႏွစ္ပါးျဖစ္ေသာ စုဖုရားလတ္ႏွင့္ စုဖုရားေလးတို႔ကို အိႏၵိယ ႏိုင္ငံသို႔ ဖမ္းေခၚသြားၿပီး ဘံုဘိုင္နယ္ ရတနာဂီရိတြင္ အက်ယ္ခ်ဳပ္ခ်ထားသည္။ ၁၈၈၆ခု ဇႏၷ၀ါရီလ ၁ ရက္ေန႔တြင္ အိႏၵိယ ဘုရင္ခံခ်ဳပ္က ျမန္မာျပည္ကို ၿဗိတိသွ် အိႏၵိယအင္ပါယာအတြင္း သြတ္သြင္းလိုက္ေၾကာင္း ေၾကညာလိုက္ၿပီး အိႏၵိယျပည္၏ ျပည္နယ္အျဖစ္ အုပ္ခ်ဳပ္ခဲ့သည္။ ျမန္မာတုိ႔ကြၽန္ဘ၀မွ သေပါက္ဘ၀သို႔ က်ဆင္းသြားခဲ့ရသည္။

သီေပါမင္းခမ်ာမွာ ဘိုးေလာင္းေတာ္ ေဘးေလာင္းေတာ္တို႔ အိမ္နီးခ်င္း မြန္ႏိုင္ငံ၊ ယိုးဒယားႏိုင္ငံ၊ ရခုိင္ႏိုင္ငံတို႔အေပၚ မတ ရားတိုက္ခိုက္သိမ္းယူဗိုလ္က်ခဲ့သည္မ်ားအတြက္ ကာလ၀ိပါက္ ေနာက္ပိုးတက္သလို ၀ဋ္ခံခဲ့ရရွာသည္။ အႀကီးဆံုးသမီး ေတာ္မွာ အိမ္ေတာ္မွ အေစခံကုလား၏ ေျခေတာ္တင္ျခင္းခံလိုက္ရၿပီး လင္မရခင္ ဗိုက္ႀကီးေလေတာ့သည္။ ၎ကုလားမွာ လည္း သားႀကီးမယားႀကီး ရွိဟန္တူသည္။ ယခုတိုင္ သီေပါမင္း၏ ေျမး၊ ျမစ္၊ တီ၊ ကြၽတ္၊ ကုလားမ်ား အိႏၵိယျပည္တြင္ဆင္းရဲစြာရွိေနသည္။  ျမန္မာစကားလည္း မတတ္ၾကေတာ့ေပ။ လြန္ခဲ့သည့္သံုးႏွစ္ေလာက္က သမတဦးသိန္းစိန္ ၎တို႔ကို အိႏၵိ ယ၌ေတြ႔ခဲ့၍ သနားၿပီး ေဒၚလာတေထာင္ေပးခဲ့သည္ဟုဆိုသည္။ သီေပါဘုရင္မွာ ရင္ကြဲနာက်ၿပီး ငယ္ငယ္ႏွင့္ နတ္ ရြာစံရရွာ သည္။ သီေပါဘုရင္ထက္ေစာၿပီး မိဖုရားငယ္ျဖစ္ေသာ စုဖုရားေလး ကံေတာ္ကုန္သည္။ ၎တို႔၏ဂူမ်ား ရတနာဂီရိတြင္ ယေန႕တိုင္ေတြ႔ႏိုင္ေပသည္။ ေနာက္ပိုင္းတြင္ မိဖုရားေခါင္ႀကီး စုဖုရားလတ္ကို ျမန္မာျပည္သို႕ျပန္ခြင့္ျပဳေသာ္လည္း ရန္ကုန္ တြင္သာ ေနရသည္။ မႏၱေလးသို႔ သြားခြင့္မျပဳခဲ့ၾကေပ။
အဂၤလိပ္မ်ားျမန္မာျပည္ကိုသိမ္းၿပီးကာစက ျမန္မာ့ဇာတိမာန္ကို ခ်ဳိးရန္အၾကံထုတ္ရာ ေနာက္ဆံုး၌ လူဦးေရနည္းေသာ ျမန္မာျပည္ကို လူဦးေရမ်ားေသာအိႏၵိယျပည္တြင္းသြင္းၿပီး အိႏၵိယျပည္၏ ျပည္နယ္တခုအျဖစ္ထားကာ သန္းခ်ီေသာ ကုလားမ်ားကို ျမန္မာျပည္တြင္းသြင္း၍ လူကိုလူခ်င္းမ်ဳိသည့္နည္းျဖင့္ ျမန္မာလူမ်ိဳး ေပ်ာက္သြားေစရန္ အၾကံကို ရခဲ့ၾက သည္။ ၎ကိစၥႏွင့္ပတ္သက္၍ ရန္ကုန္တကၠသိုလ္ပါေမာကၡခ်ဳပ္ေဟာင္း ေဒါက္တာ ထင္ေအာင္က ေအာက္ပါအတိုင္းေရးခဲ့ပါ သည္။
“Lord Dufferin, finally decided to annex the territory altogether and, with a view to further humiliate the Burmese people, declared the whole country to be a mere province of the Indian empire.  He probably hoped that the Burmese would lose their separate racial identity under the flood of Indian immigrants”. (See details: Maung Htin Aung, A History of Burma,Columbia University Press, 1967, p. 266)
၂ း၁း ၂ ျမန္မာျပည္အုပ္ခ်ဳပ္ေရးမ်ား၊  
၁၈၈၆ ခုႏွစ္မွစၿပီး ျမန္မာျပည္ကို “ခ်ိ ေကာ္မရွင္နာ” (Chief Commissioner) ေခၚ မဟာ၀န္ရွင္ေတာ္ မင္းႀကီးက အုပ္ခ်ဳပ္ ခဲ့ေသာ္လည္း ၁၈၉၇ ခုႏွစ္မွ ၁၉၂၂ ခုအထိ လက္ဖ္တင္နင္ ဂါဗာနာ (Lt. Governor) (ေခၚ) ဒုတိယဘုရင္ခံ အုပ္ခ်ဳပ္သည့္နယ္ အျဖစ္ အဆင့္ျမႇင့္ေပးခဲ့သည္။ ၁၉၁၈မွ ၁၉၂၂အထိ အုပ္ခ်ဳပ္ခဲ့ ေသာ ဒုတိယဘုရင္ခံ Sir Reginal H. Craddock မွာ ရခိုင္ သား ဆရာေတာ္ ဦးဥတၱမက “Craddock, Get out!” ဟု ေမာင္းထုတ္ျခင္းခံရသူ ျဖစ္သည္။  ကရက္ေဒါက္မွာ  ျမန္မာျပည္၏ ေနာက္ဆံုး ဒုတိယဘုရင္ခံ ျဖစ္သည္။ ဆရာေတာ္၏ ေမာင္းထုတ္မႈႏွင့္လည္း သက္ဆိုင္ေနသေလာဟု ေတြးေတာစရာျဖစ္ ေနပါသည္။ ၁၉၂၃ ခုႏွစ္မွ လြတ္လပ္ေရးရခ်ိန္အထိ (ဂ်ပန္ေခတ္မွလြဲ၍) (Governor) ဂါဗာနာေခၚ ဘုရင္ခံ မင္းႀကီး အုပ္ ခ်ဳပ္သည့္ႏိုင္ငံအျဖစ္ ထပ္မံအဆင့္ျမႇင့္ေပးခဲ့ၿပီး ၁၉၃၇ ခုႏွစ္မွစၿပီး အိႏၵိယျပည္ႏွင့္ လံုး၀သက္ဆိုင္ျခင္းမရွိေတာ့ေသာ “Crown Colony” ေခၚ သီးျခားကိုလိုနီ ျဖစ္လာခဲ့သည္။ မေလးယားျပည္ (Malaya)၊ သီဟိုဠ္ကြၽန္း (Ceylon)၊  ေဟာင္ေကာင္ စသည္တုိ႔မွာလည္း အာရွတိုက္ရွိ ၿဗိတိသွ် ကေရာင္း ကိုလိုနီနယ္မ်ား ျဖစ္ခဲ့သည္။

၂ း ၁း ၃  ဒိုင္အာခီအုပ္ခ်ဳပ္ေရး။ (Dyarchy or Dual Government)
၁၉၂၃ခုႏွစ္တြင္ ဒိုင္အာခီအုပ္ခ်ဳပ္ေရးစနစ္ျဖင့္ Burma Proper ေခၚ ျမန္မာျပည္မႀကီးႏွင့္ Frontier Areas ေခၚ ေတာင္တန္းေဒ သမ်ားအျဖစ္ အုပ္ခ်ဳပ္ေရး ၂ ခု ခြဲလိုက္သည္။
ခ်င္းေတာင္တန္းမ်ား ကခ်င္ေတာင္တန္းမ်ား (ပူတာအိုခရိုင္) ရွမ္းေတာင္တန္းမ်ားႏွင့္ ကရင္နီနယ္မ်ားကို ေတာင္တန္းေဒ သမ်ားအျဖစ္ ျမန္မာျပည္ဘုရင္ခံက တုိက္ရိုက္အုပ္ခ်ဳပ္ခဲ့သည္။
ရခိုင္တုိင္း။ ဧရာ၀တီတုိင္း။ ပဲခူးတိုင္း။ မႏၱေလးတိုင္း။ စစ္တိုင္းတိုင္း (နာဂေတာင္တန္းမ်ား အပါအ၀င္) ။ မေကြးတုိင္း။ တနသၤာရီတုိင္း (ယခုေခတ္ ကရင္ျပည္နယ္ မြန္ျပည္နယ္ႏွင့္ တနသၤာရီတုိင္း) တို႔ကို ျပည္မ (Burma Proper) အျဖစ္ လႊတ္ ေတာ္ထားခြင့္ျပဳၿပီး ဘုရင္ခံႏွင့္ လႊတ္ေတာ္လက္တြဲ၍ အုပ္ခ်ဳပ္ခဲ့သည္။ ေယဘုယ်အားျဖင့္ ျမန္မာအမတ္ ၅၈ဦး လူနည္းစု အမတ္ ၂၄ ဦး ဘုရင္ခံက တိုက္ရိုက္ခန္႔ေသာအမတ္ ၂၄ ဦးရွိေသာ ျပည္မ၏ ႏိုင္ငံေရးအဆင့္အတန္းမွာ ေတာင္ တန္းေဒသ မ်ားထက္ ျမင့္မားသည္ဟုဆိုႏိုင္ေသာ္လည္း လႊတ္ေတာ္မွဆံုးျဖတ္ခ်က္အားလံုးကို ပယ္ခ်ႏိုင္ေသာ ဗီတိုအာဏာကို ဘုရင္ခံ ကကိုင္ထားသျဖင့္ လက္ေတြ႕တြင္မူ ျခားနားမႈမရွိလွပါ။ ေသြးခြဲအုပ္ခ်ဳပ္ေသာစနစ္ (Divided and Rule) သာ ျဖစ္ပါသည္။  ထိုအခ်ိန္မွစ၍ ျပည္မႏွင့္ ေတာင္တန္းေဒသဟူေဟာ အသံုးမ်ားေပၚလာပါသည္။
၎ကိစၥႏွင့္ပတ္သက္၍ ရန္ကုန္တကၠသိုလ္ပါေမာကၡခ်ဳပ္ ေဟာင္းေဒါက္တာ ထင္ေအာင္က ေအာက္ပါ အတိုင္းေရးခဲ့ပါသည္။
“The British has forced King Mindon to recognize the independence of the Karenni states, which had always been part of Burma, but after the fall of the Burmese kingdom they promptly turned the Karenni states into the British territory but kept them entirely separate from Burma.  Now they were separating the hill regions of the Chins and the Kachins, and the plateau of the Shans entirely from the rest of Burma, on the excuse that the people in those regions were politically not advanced and must be kept under the direct control of the British governor of Burma, and they declared that the affairs of those regions were not discussable by the legislature that was to be established under the diarchy reforms.  In addition, they divided the people in the plain into racial groups, namely Burmese, Indians, Anglo-Indians, and the Karens, on the excuse that racial minorities were entitled to special protection by the British government.  Anglo-Indians included Anglo-Burmese, whose number was small because intermarriage between the British and the Burmese was not common.  The total population of Anglo-Indians themselves was small and the majority of them had come from India; except that they wore trousers and coats and had English names, they were really Indians and could have been classified as such.  As to the Karens, in spite of exaggerated claims by the Chistrian missionaries, at least 85 per cent were non-Christians, and thus the sake of a small Christian minority the idea of racial division was introduced”. (See details: Maung Htin Aung, A History of Burma,Columbia University Press, 1967, p. 285-86)
၂း ၁း ၄ အဂၤလိပ္ေခတ္ လက္နက္ကိုင္တပ္မ်ား
အစဦး၌ အဂၤလိပ္မ်ားသည္ ဗုဒၶဘာသာ၀င္ အမ်ားစုျဖစ္သည့္ ျမန္မာ မြန္ ရခိုင္ ရွမ္းစသည့္ လူမ်ိဳးစုမ်ားကို လက္နက္ကိုင္တပ္ မ်ားအတြင္းသို႔ ၀င္ခြင့္မျပဳခဲ့ေပ။ ခရစ္ယာန္ဘာသာ၀င္ အမ်ားစုျဖစ္သည့္ ခ်င္း ကခ်င္ စသည့္ေတာင္တန္းသားမ်ားကိုသာ ၎တုိ႔ဖြဲ႕သည့္တပ္မ်ားအတြင္း ၀င္ေရာက္ခြင့္ျပဳခဲ့သည္။ ဗုဒၶဘာသာ ခရစ္ယာန္ဘာသာႏွင့္ နတ္ကုိးကြယ္သူဟူ၍ သံုးမ်ိဳးျဖစ္ ေနေသာ ကရင္မ်ားတြင္လည္း ခရစ္ယာန္ဘာသာ၀င္မ်ားကိုသာ ဦးစားေပးလက္ခံခဲ့သည္။ သို႔ရာတြင္ King’s Commission ေခၚ ဘုရင္က တိုက္ရိုက္ခန္႕ သည့္ ရာထူးမ်ားကိုမရဘဲ (Governor General’s Commission ) ေခၚ ဘုရင္ခံခ်ဳပ္ကခန္႔ေသာ ရာထူးမ်ားကိုသာ ရခဲ့ၾကသည္။ ၎ရာထူးမ်ားမွာ အေခၚအေ၀ၚကြဲသလို ရသည့္လစာမ်ားလည္း ျခားနားၾကပါသည္။ ဘုရင္ ခံခ်ဳပ္ကခန္႔သည့္ စစ္ဗိုလ္ စစ္သားမ်ားကို ဂ်မဒါ။ ဆူေဗဒါ ။ ရိုင္ဖဲမင္း စသည္ျဖင့္ေခၚၿပီး King’s Commission က ခန္႔သည့္ စစ္ဗိုလ္မ်ားမွာ ႏိုင္ငံတကာ အေခၚအေ၀ၚအတိုင္း လက္ဖ္တင္နင္။ ကက္ပတိန္။ ေမဂ်ာ စသည့္ရာထူးမ်ားျဖင့္ ပိုေကာင္းေသာ လစာႏွင့္ အခြင့္အေရးမ်ား ရၾကပါသည္။ ပထမကမၻာစစ္ႀကီးျဖစ္ၿပီး စစ္သားမ်ားအလြန္လိုအပ္လာေသာအခါ ဗုဒၶဘာသာ၀င္ မ်ားကို စစ္ထဲ၀င္ခြင့္ျပဳ လိုက္ၿပီး မက္ဆိုပိုေတးမီးယား (Mesopotemia) ယခုေခတ္အေခၚ အေရွ႕အလယ္ပိုင္း စစ္မ်က္ႏွာသို႔  ၀န္ထမ္းတပ္မ်ား (Labour Corps) ဆပ္ပါမိုင္းနား (Sappers & Miners) ေခၚ မိုင္းရွင္း မိုင္းေထာင္တပ္မ်ား။ (Medical Corps) ေဆးတပ္သားမ်ားအေနႏွင့္ ေစလႊတ္သည္။ ေနာက္ပိုင္းတြင္သီခ်င္းေရးဆရာ နာမည္ႀကီးျဖစ္လာမည့္ နန္းေတာ္ေရွ႕ ဆရာတင္မွာ ေဆးတပ္သားျဖစ္ခဲ့သည္။ ရေတာင့္ရခဲ King’s Commission ရာထူးကိုလည္း ဗုဒၶဘာသာ၀င္ထဲမွ ၄ ဦးကို ခ်ီးျမွင့္ခဲ့သည္။ ေနာင္တြင္ ဗိုလ္ခ်ဳပ္ေအာင္ဆန္း၏ အၾကံေပးျဖစ္လာမည့္ ဦးတင္ထြဋ္မွာ ၎ေလးဦးထဲမွ ၀ါအရင့္ဆံုး စစ္ဗိုလ္ျဖစ္သည္။

၂း၂ ပင္လံုအႀကိဳေခတ္
၂း၂း၁ ဒုတိယကမၻာစစ္ႏွင့္ ျမန္မာစစ္တပ္
ဒုတိယကမၻာစစ္မွာ ဥေရာပတိုက္တြင္ ၁၉၃၉ခု ဂ်ာမန္တုိ႔ ပိုလန္ကို ၀င္ေရာက္တိုက္ခိုက္စဥ္ကပင္ စခဲ့ေသာ္လည္း အာရွ တိုက္တြင္မူ တရုတ္-ဂ်ပန္ စစ္ပြဲအျဖစ္သာရွိေနေသးသည္။ ၁၉၄၁ခု ဒီဇင္ဘာလ ၈ ရက္ေန႔တြင္ ဟာ၀ိုင္ယီကြၽန္း ပုလဲဆိပ္ ကမ္းကို ဂ်ပန္တုိ႔ စစ္မေၾကညာဘဲ ၀င္ေရာက္တိုက္ခိုက္ေသာအခ်ိန္မွစၿပီး အာရွတိုက္တြင္လည္း ဒုတိယကမၻာစစ္ႀကီး ျဖစ္ေတာ့သည္။ အမ်ားသိၿပီးျဖစ္သည့္အတိုင္း ဗိုလ္ခ်ဳပ္ေအာင္ဆန္းႏွင့္ ရဲေဘာ္သံုးက်ိပ္ ဂ်ပန္အကူအညီျဖင့္ ၁၉၄၁ခု ဒီဇင္ဘာလ ၂၆ ရက္ေန႔တြင္ ယိုးဒယားျပည္ ဘန္ေကာက္ၿမိဳ႕၌ ျမန္မာ့လြတ္လပ္ေရးတပ္မေတာ္ (BIA) ကို စတင္တည္ ေထာင္သည္။ ဂ်ပန္မ်ား ျမန္မာျပည္ကိုသိမ္းၿပီး ဘီအိုင္ေအကိုဖ်က္သိမ္းၿပီး ဘီဒီေအအျဖစ္ အသစ္ျပန္ဖြဲ႕စည္းသည္။ အဂၤလိပ္မ်ား ျမန္မာျပည္ကို ျပန္သိမ္းၿပီးခ်ိန္၌ ဗိုလ္ခ်ဳပ္ေအာင္ဆန္းကမူ တပ္ကထြက္ၿပီး ႏိုင္ငံေရးလုပ္သည္။ ဖဆပလ အဖြဲ႕ ႀကီး၏ ဥကၠဌ ျဖစ္လာသည္။ ဂ်ပန္ေခတ္ လက္က်န္ စစ္ဗိုလ္ စစ္သား ၄၀၀၀ကို အဂၤလိပ္လက္ေအာက္ ျပန္လည္ဖြဲ႕စည္းသည့္ ျမန္မာ စစ္တပ္ကလက္ခံသည္။ ဗိုလ္ခ်ဳပ္ေအာင္ဆန္းကုိယ္တိုင္က သူ႔ရာထူးကိုဆက္ခံရမည့္သူအျဖစ္ေရြခ်ယ္ေပးခဲ့သူ ဗိုလ္ လက္်ာက ရာထူးအျမင့္ဆံုးအျဖစ္ Colonel ရာထူးျဖင့္၎။ ဗိုလ္ေန၀င္း၊ ဗိုလ္ေဇယ်ႏွင့္ ဗိုလ္ေက်ာ္ေဇာတုိ႔က Major ရာထူးျဖင့္၎ King’s Commission ရၾကသည္။
၂း၂း၂ လြတ္လပ္ေရးေတာင္းဆိုပြဲ
ဗိုလ္ခ်ဳပ္ေအာင္ဆန္း ေခါင္းေဆာင္ေသာ ဖဆပလ၏ လြတ္လပ္ေရးအတြက္ အေရးဆိုပြဲမ်ားကို ျမန္မာ လူထုႀကီးက ေထာက္ခံခဲ့ၾကသည္။ ပုလိပ္သပိတ္အပါအ၀င္ သပိတ္ေပါင္းစံု ျဖစ္ေပၚလာေသာအခါ အဂၤ လိပ္ဘုရင္ခံ ဆာေဒၚမန္စမစ္သည္ က်န္းမာေရးအေၾကာင္းျပၿပီး အဂၤလန္သို႕ျပန္ေလသည္။ အဂၤလိပ္ အစိုးရက Major General Sir Hubert Rance ကို ျမန္မာျပည္ဘုရင္ခံသစ္အျဖစ္ ခန္႕အပ္လိုက္သည္။ ဗိုလ္ခ်ဳပ္ေအာင္ဆန္းေခါင္းေဆာင္ေသာ ဖဆပလကို ဘုရင္ခံေကာင္စီ တြင္ ၀င္ေရာက္လုပ္ကိုင္ရန္ ဘုရင္ခံသစ္ကကမ္းလွမ္းရာ ဖဆပလကလက္ခံလိုက္ၿပီး ဗိုလ္ခ်ဳပ္ေအာင္ဆန္းသည္ ဘုရင္ခံ ေကာင္စီ၏ ဒုတိယသဘာပတိရာထူးျဖင့္ ၀န္ႀကီးအဖြဲ႕ကိုဦးေဆာင္သည္။ တနည္းအားျဖင့္ ဝန္ႀကီးခ်ဳပ္ရာထူးျဖစ္သည္။ တႏွစ္အတြင္း လြတ္လပ္ေရးေတာင္းဆိုသည္။
အဂၤလိပ္အစိုးရက ဗိုလ္ခ်ဳပ္ေအာင္ဆန္း၏ ၀န္ႀကီးအဖြဲ႕ကို၎။ ျမန္မာျပည္ကို၎ Dominion ႏိုင္ငံတခုႏွင့္ ၎၏ အစိုးရ အဖြဲ႕အျဖစ္ de facto အသိအမွတ္ျပဳခဲ့ေသာ္လည္း လြတ္လပ္ေရးေပးရာတြင္ ႏိုင္ငံေရးအဆင့္ျမင့္သည္ဟု ၿဗိတိသွ်အစိုးရက လုပ္ထားေသာ Burma Proper ေခၚ ျပည္မႀကီးကိုသာေပးၿပီး Frontier Areas  ေခၚ ေတာင္တန္းေဒသမ်ားကို မေပးႏိုင္ေသးဟု ေစ်းကိုင္သည္။ ထိုအခါ ဗိုလ္ခ်ဳပ္ေအာင္ဆန္းက ေတာင္တန္းေဒသ ေခါင္းေဆာင္မ်ားႏွင့္ အေရးေပၚေဆြး ေႏြးပြဲမ်ားျပဳလုပ္ၿပီး Burma Proper ႏွင့္ ပူးေပါင္းကာ တခ်ိန္တည္း လြတ္လပ္ေရးယူၾကရန္ အႀကံျပဳသည္။ ၎ကိစၥကို ရွမ္းေတာင္တန္းေဒသရွိ ပင္လံုၿမိဳ႕ငယ္တြင္ ေဆြးေႏြးပြဲမ်ားျပဳလုပ္ခဲ့ၿပီး ၁၉၄၇ခုေဖေဖာ္၀ါရီလ ၁၂ ရက္ေန႔တြင္ Burma Proper ႏွင့္ Frontier Area မ်ား အတူပူးေပါင္းၿပီး လြတ္လပ္ေရးရယူၾကရန္ ပင္လံုစာခ်ုဳပ္ကို ခ်ဳပ္ဆိုႏိုင္ခဲ့သည္။ ထိုအခ်ိန္မွစ၍  ျပည္ေထာင္စု ျမန္မာႏိုင္ငံ၊ ျပည္မ၊ ျပည္နယ္၊ စေသာ အသံုးအႏႈံးမ်ား ေပၚေပါက္လာေပေတာ့သည္။
၃။ ပင္လံုစာခ်ဳပ္
၃း၁ ျပည္နယ္မ်ား
၃း ၁း ၁ ခ်င္းေတာင္တန္း
ခ်င္းေတာင္တန္းသားမ်ားက ျပည္နယ္အဆင့္ကိုမလိုခ်င္၊ ျမန္မာျပည္မႀကီးထဲတြင္ တိုင္းတခုအျဖစ္သာေနလိုၿပီး အျခား တိုင္းမ်ားအတိုင္း လုပ္ေဆာင္ေပးရန္ ဗဟိုအစိုးရကတာ၀န္ယူရန္ ေျပာၾကသည္။  ထို႔ေၾကာင့္ခ်င္းျပည္နယ္ Chin State အစား ခ်င္း၀ိေသသတိုင္း Chin Special Divisionဟု ေခၚေသာ္လည္း ျပည္နယ္အဆင့္မ်ိဳးကို ရရွိသည္။ ခ်င္းျပည္နယ္၀န္ႀကီးဟု မေခၚဘဲ ခ်င္းေရးရာ၀န္ႀကီးဟု ေခၚသည္။ ၎၀န္ႀကီးသည္ ဗဟိုအစိုးရ ကက္ဘိနက္အဖြဲ႕၀င္ျဖစ္သည္။
၃း၁း ၂ ကခ်င္ျပည္နယ္
ကခ်င္ေတာင္တန္းေဒသသည္ ပူတာအိုခရိုင္တခုသာရွိသည့္အတြက္ က်ဥ္းသည္။ ဗိုလ္ခ်ဳပ္ေအာင္ဆန္းက ကခ်င္ေခါင္း ေဆာင္မ်ားကို ၎အခ်က္ကို ေထာက္ျပၿပီး Burma Proper တြင္းရွိ ျမစ္ႀကီးနားခရိုင္ႏွင့္ ဗန္းေမာ္ခရိုင္တုိ႔ကို ခ်စ္ၾကည္ေရး လက္ေဆာင္အျဖစ္ ကခ်င္ျပည္နယ္ထဲသို႕ ထည့္သြင္းေပးမည္။  ထို႔အတြက္ ကခ်င္ျပည္နယ္သည္ ျပည္ေထာင္စုအတြင္းမွ လံုး၀ ခြဲထြက္ခြင့္ မရွိေၾကာင္း ကခ်င္ေခါင္းေဆာင္ မ်ားႏွင့္ ေဆြးေႏြးရာတြင္ ကခ်င္ေခါင္းေဆာင္မ်ားက ယထာဘူတက်သည္ အေပးအယူမွ်သည္ဟု  လက္ခံလိုက္ၾကသျဖင့္ ျပည္ေထာင္စုတြင္းမွ လံုး၀ခြဲထြက္ခြင့္မရွိသည့္ ကခ်င္ျပည္နယ္ေပၚေပါက္ လာသည္။ ကခ်င္ျပည္နယ္၀န္ႀကီးသည္ ဗဟိုအစိုးရ ကက္ဘိနက္အဖြဲ႕၀င္ ျဖစ္သည္။
၃း၁း ၃ ရွမ္းျပည္နယ္
ရွမ္းေတာင္တန္းေဒသရွိ ေစာ္ဘြား ၃၃ ဦးပိုင္ နယ္မ်ားကို ရွမ္းျပည္နယ္အျဖစ္ ဖြဲ႕စည္းသည္။ ရွမ္းျပည္ နယ္သည္ ျပည္မႏွင့္ ၁၀ႏွစ္ခန္႕ ယာယီပူးေပါင္းေနၿပီး ၁၀ႏွစ္ေက်ာ္ကာလအတြင္း ျပည္ေထာင္စုအတြင္း ဆက္လက္ေနလိုက ေနႏိုင္သည္။ မေန လိုက ခြဲထြက္ႏိုင္သည္ဆိုေသာ အခြင့္အေရးကိုရသည္။ ရွမ္းျပည္နယ္၀န္ႀကီးသည္ ဗဟိုအစိုးရ၏ ကက္ဘိနက္အဖြဲ႕၀င္ ျဖစ္ သည္။
၃း ၁း ၄ ကယားျပည္နယ္ေခၚ ကရင္နီျပည္နယ္
ကယားျပည္နယ္မွ ေစာဖ်ာမ်ားမွာလည္း ရွမ္းေစာ္ဘြားမ်ားနည္းတူ အခြင့္အေရးရသည္။ ျပည္မႏွင့္ ၁၀ ႏွစ္ခန္႕ ယာယီပူး ေပါင္းရန္။ ၎ေနာက္တြင္ ခြဲထြက္လိုကခြဲထြက္ခြင့္ရသည့္ ျပည္နယ္ျဖစ္သည္။ ကယားျပည္နယ္၀န္ႀကီးသည္ ဗဟိုအစိုးရ ကက္ဘိနက္အဖြဲ႕၀င္ ျဖစ္သည္။
၃း ၁း ၅ အဖိတ္ၾကား မခံရသူမ်ား
ရခိုင္ကုိယ္စားလွယ္၊ မြန္ကုိယ္စားလွယ္၊ ကရင္ကိုယ္စားလွယ္တုိ႔မွာ ပင္လံုစာခ်ဳပ္ခ်ဳပ္ဆိုရာတြင္ ျပည္နယ္အျဖစ္တည္ေထာင္ ေပးရန္ေဆြးေႏြးရမည့္ ကိုယ္စားလွယ္အျဖစ္ ဖိတ္ၾကားျခင္းမခံရ၍ မေက်နပ္ၾက။ ရခိုင္တို႔က မိမိတုိ႔လူမ်ိဳးသည္ ၁၇၈၄ခုအထိ ကိုယ့္မင္းကိုယ့္ခ်င္းျဖင့္ ျမန္မာဘုရင္မ်ားႏွင့္ ထီးၿပိဳင္နန္းၿပိဳင္ ေနလာခဲ့ၾကသူမ်ားျဖစ္သည္။ မိမိတို႔ကို မဖိတ္ၾကားျခင္းမွာ လူမ်ိဳးေရးအရ ႏွိမ္သည္၊ ေစာ္ကားသည္ဟု ယူဆခဲ့ၾကသည္။ မြန္တို႔ကလည္း ရခိုင္နည္းတူ ေထာက္ျပၾကသည္။ ကရင္တို႔က လည္း ျပည္နယ္မရ၍ မေၾကနပ္ၾကေပ။

၃း ၁း ၆  အဖိတ္ၾကားမခံရျခင္း အေၾကာင္းရင္း
ပင္လံုစာခ်ဳပ္မွာ ျပည္ေထာင္စုႀကီး၏ အေျခခံအုတ္ျမစ္ဟုသာ ဆိုရပါေသာ္လည္း အမွန္မွာ Burma Proper ႏွင့္ Frontier Areasတုိ႔ ပူးေပါင္းေရးစာခ်ဳပ္သာျဖစ္ပါသည္။ ထို႕ေၾကာင့္ Burma Proper ထဲသို႔ ၿဗိတိသွ်တုိ႔ကထည့္သြင္းထားခဲ့သည့္ ရခိုင္တိုင္း၊ ဧရာ၀တီတိုင္းႏွင့္ တနသၤာရီတိုင္းတို႔ရွိ တိုင္းရင္း သားမ်ားျဖစ္ၾကေသာ ရခုိင္၊ မြန္ႏွင့္ ကရင္တို႔ကို ဖိတ္ရန္မလို။ ၎တုိ႔မွာ Burma Proper လြတ္လပ္ေရး ရသည္တြင္ အလိုလိုပါလာၿပီး ျဖစ္သည္။ ျပည္နယ္ကိစၥ အစရွိသည္မ်ားကို ေနာင္ခါလာေနာင္ခါေစ်း လြတ္လပ္ေရးရၿပီးမွ စဥ္းစားမည္ဟု ဖဆပလ ေခါင္းေဆာင္တို႔က ဆင္ေ၀ွ႔ရန္ေရွာင္ လုပ္ခဲ့ၾကဟန္ တူ ေပသည္။ ၎ကိစၥမွာ လြတ္လပ္ေရးရၿပီးေနာက္ ေပါက္ကြဲေလေတာ့သည္။

၃း ၁း ၇ လက္ေတြ႕ပင္လံုစာခ်ဳပ္
ဗိုလ္ခ်ဳပ္ေအာင္ဆန္းႏွင့္ ျပည္နယ္သား ေခါင္းေဆာင္ႀကီးမ်ား ေမွ်ာ္လင့္ခဲ့ၾကေသာ ျပည္ေထာင္စုစစ္စစ္မွာ ဗိုလ္ခ်ဳပ္တို႔ က်ဆံုးသြားသည္ႏွင့္ တပါတည္း ေပ်ာက္ကြယ္သြားေတာ့သည္။ ဗိုလ္ခ်ဳပ္တို႔က်ဆံုးၿပီး ႏွစ္ ပတ္အတြင္း အသိအမွတ္ျပဳလိုက္ သည့္ ဖြဲ႕စည္းပံု အေျခခံ ဥပေဒမွာ ဗိုလ္ခ်ဳပ္ေအာင္ဆန္းႏွင့္ ျပည္နယ္  ေခါင္းေဆာင္ႀကီးမ်ား ခ်မွတ္ခဲ့ေသာ လမ္းေၾကာင္းေပၚမွ လံုး၀ေသြဖီသြားေလသည္။ ၎ကိစၥကို ယာယီလႊတ္ေတာ္ (၀ါ) တိုင္းျပဳျပည္ျပဳလႊတ္ေတာ္တြင္ ေဆြးေႏြးမည္ႀကံတိုင္း ဦးႏု ႏွင့္ ဖဆပလေခါင္းေဆာင္မ်ားက “ဗိုလ္ခ်ဳပ္တို႔ေသြးေတြ ျပည္သူေတြမ်က္ရည္ေတြေတာင္ မခန္းမေျခာက္ေသးမီ ျပည္ ေထာင္စုအတြက္ အႏၱရာယ္ေရာက္ႏိုင္မည့္ လြတ္လပ္ေရးကို ၿခိမ္းေျခာက္ႏိုင္သည့္ကိစၥေတြကို မေဆြးေႏြးၾကပါႏွင့္။ လြတ္ လပ္ေရးရၿပီးမွ ေသြးရင္းသားရင္းေတြ ေဆြးေႏြးတိုင္ပင္ၾကပါစို႕” ဟူ၍၎။ ယာယီသမတျဖစ္မည့္ စ၀္ေရႊသိုက္ကလည္း ေတာင္တန္းသားမ်ားကို ပ်ားရည္ႏွင့္၀မ္းခ်ထားသျဖင့္၎၊ လြတ္လပ္ေရး ရခ်ိန္အထိ ေဆြးေႏြးခြင့္ မရခဲ့ၾကေပ။
၄။ လြတ္လပ္ေရး ရၿပီးခ်ိန္။
၄း ၁ ကရင္။ ရခုိင္ႏွင့္ မြန္ျပည္နယ္ ကိစၥမ်ား
၄း ၁း ၁ ကရင္ျပည္နယ္ ကိစၥမ်ား
ကရင္မ်ားက ၎တို႔သည္ ျမန္မာျပည္တြင္ ျမန္မာမ်ားမွလြဲလွ်င္ လူဦးေရအမ်ားဆံုးျဖစ္သည္။ ၎တို႔အတြက္ ျပည္နယ္ရ သင့္သည္ဟု အေရးဆိုလာသည္။ ဖဆပလအစိုးရက ကရင္အမ်ားစုေနသည့္နယ္ ကို ကရင္ျပည္နယ္အျဖစ္ သတ္မွတ္ေပးရန္ သေဘာတူလိုက္သည့္အခါ ကရင္မ်ားက ဧရာ၀တီ တုိင္းကို ကရင္ျပည္နယ္အျဖစ္ သတ္မွတ္ေပးရန္ ေတာင္းဆိုလိုက္ေတာ့၏။ ထုိစဥ္က ဧရာ၀တီတုိင္းတြင္ ကရင္တသန္း နီးပါးရွိသည္မွာ မွန္ပါသည္။ သို႕ေသာ္ ျမန္မာ (၀ါ) ဗမာ ၂ သန္းေလာက္ရွိေနသည္ကို ေထာက္ျပၿပီး ကရင္သည္ ဧရာ၀တီတိုင္းတြင္ လူမ်ားစုမဟုတ္၍ ဧရာ၀တီတိုင္းကို ကရင္ျပည္နယ္အျဖစ္ မေပးႏိုင္ ေၾကာင္း အေၾကာင္းျပန္လိုက္ရာမွ မီးထဲဆီေလာင္းလုိက္သလိုျဖစ္သြားၿပီး ကရင္တုိ႔ေတာ္လွန္ေလေတာ့သည္။ ကရင္တုိ႔မွာ ဂ်ပန္ ေခတ္က ျမစ္၀ကၽြန္းေပၚတြင္ ဘီအိုင္ေအတပ္မ်ားက ကရင္မ်ားကို သတ္ထားသည္ကို မေမ့ႏိုင္ေသး။ ၎အျပင္ ျမန္မာႏိုင္ငံ စစ္ေသနာပတိ ကရင္လူမ်ိဳး ဒုဗိုလ္ခ်ဳပ္ႀကီး စမစ္ဒြန္းကို အၿငိမ္းစားေပးပစ္ျခင္း။ ေလတပ္ဦးစီးခ်ဳပ္ ကရင္လူမ်ိဳး ဗိုလ္မႉးႀကီး ရွီးရႈိးကို စစ္သံမွဴးအျဖစ္ ႏိုင္ငံျခားသို႕ ပို႕ပစ္ျခင္း။ အျခားကရင္ စစ္အရာရွိႀကီးမ်ားကိုလည္း စစ္ေသနာပတိ၊ ကာကြယ္ေရး ဝန္ႀကီးႏွင့္ျပည္ထဲေရး  ဝန္ႀကီးသစ္ျဖစ္လာသူ ဗိုလ္ေနဝင္းက ၿခိမ္းေျခာက္ႏုတ္ထြက္ခိုင္းျခင္း။ စေသာ မေက်နပ္စရာကိစၥမ်ား အမ်ား အျပားလည္းရွိေနသည္။  (အမွန္မွာဗိုလ္ေနဝင္းသည္ ကရင္စစ္အရာရွိႀကီးမ်ားသာမက အဂၤလိပ္ ေထာင္ခဲ့သည့္လက္နက္ကိုင္တပ္မ်ားမွပါလာသူ အားလံုးေလာက္ကို လူမ်ိဳးဘာသာမေရြးဘဲ ထုတ္ပစ္သူ ထုတ္ပစ္၊ ရာထူးခ်သူခ် ခဲ့သည္။ အျဖဳတ္ခံရသူ ေတာင္ပိုင္းတိုင္းစစ္ဌာနခ်ဳပ္မႉး ဗိုလ္မႉးခ်ဳပ္ေအာင္သင္းမွာ ဗမာ၊ ဗုဒၶဘာသာျဖစ္ၿပီး ရခိုင္၊ ဗုဒၶဘာသာဝင္ျဖစ္ေသာ ေမဂ်ာဂ်င္နရယ္ စစ္ရာထူးရထားသည့္ ရဲခ်ဳပ္ ဦး ထြန္းလွေအာင္ မွာလည္း ရဲခ်ဳပ္ အျဖစ္မွအျဖဳတ္ခံရကာ အဂၤလန္သို႔ စစ္သံမႉးအျဖစ္ “ပထုတ္” ျခင္းခံရ သည္။ စစ္သံမႉးရာထူးသည္ ဗိုလ္မႉးႀကီးအဆင့္ရွိသူမ်ားအတြက္သာျဖစ္ရာ ဗိုလ္ခ်ဳပ္အဆင့္ ရိွသူ ဦးထြန္း၏လွေအာင္မွာ ရာထူးခ်ခံရျခင္းျဖစ္သည္။ ဤကားစကားခ်ပ္။)
အစပိုင္း၌ သံုးပါတီမဟာမိတ္ (ကရင္။ အလံျဖဴ ကြန္ျမဴနစ္ႏွင့္ အလံနီကြန္ျမဴနစ္) တို႔သည္ ျမန္မာျပည္တြင္ ဒုတိယအႀကီး ဆံုးျဖစ္ၿပီး အထက္ျမန္မာျပည္၏ ၿမိဳ႕ေတာ္ျဖစ္ေသာ မႏၱေလးႏွင့္ ရန္ကုန္ၿမိဳ႕၏ တံခါး၀ျဖစ္ေသာ အင္းစိန္ၿမိဳ႕တို႔ကိုပင္  ၀င္သိမ္းထားႏိုင္ခဲ့၍ ဖဆပလအစိုးရမွာ ရန္ကုန္အစိုးရဟူေသာ နာ မည္ေျပာင္ျဖင့္ ေခၚေ၀ၚျခင္းခံခဲ့ရ၏။ ေနာင္တြင္ အစိုးရ တပ္မ်ားက စစ္ေရးသာၿပီး တၿမိဳ႕ၿပီးတၿမိဳ႕ ျပန္သိမ္း ပိုက္ႏိုင္ခဲ့ၾကသည္။ ရဲေဘာ္ျဖဴ မ်ားသည္ အစိုးရတပ္ႏွင့္ ကြန္ျမဴနစ္ မ်ားၾကားတြင္ ၾကားေနခဲ့ေသာ္လည္း အစိုးရတပ္ႏွင့္ ကရင္မ်ား တုိက္ရာတြင္မူ အစိုးရတပ္ဘက္မွ ၀င္ကူတိုက္ေပးခဲ့သည္။ ၎ကိစၥမွာလည္း လူမ်ိဳးေရးအရေတြးရေသာ္ ကရင္ မ်ားဘက္မွ စိတ္နာစရာပင္ ျဖစ္သည္။ ေနာက္ဆံုးတြင္ ကရင္ႏွင့္ ဖဆ ပလ အစိုးရတုိ႔ ေဆြးေႏြးၾကၿပီး တနသၤာရီတိုင္း ေျမာက္ပိုင္းေဒသမ်ားကို ဖားအံကို ၿမိဳ႕ေတာ္ျပဳၿပီး ကရင္ျပည္နယ္အျဖစ္ သတ္္မွတ္လိုက္သည္။ ကရင္လည္း ခြဲထြက္ခြင့္ရွိသည့္ ျပည္နယ္မဟုတ္ေပ။

၄း ၁း ၂ မြန္ျပည္နယ္အေရး
တခ်ိန္က ျပည္ၿမိဳ႕ေအာက္ပိုင္းမွစၿပီး ဧရာ၀တီျမစ္၀ကၽြန္းေပၚေဒသ ရန္ကုန္၊ ပဲခူး၊ သထံု၊ မုတၱမ၊ ေမာ္လ ၿမိဳင္မွ ေရး အထိသည္ ရာမညတိုင္း တလိုင္းသံုးရပ္ ေခၚ မြန္ေဒသမ်ား ျဖစ္ခဲ့ပါေသာ္လည္း အေလာင္း ဘုရား မြန္ႏိုင္ငံေတာ္ကို တိုက္ခိုက္သိမ္းယူခ်ိန္မွစၿပီး ဧရာ၀တီ ျမစ္၀ကၽြန္းေပၚ၊ ရန္ကုန္၊ ပဲခူး၊ စသည္တုိ႔ တြင္ ျမန္မာစကားေျပာသူ မ်ားလာၿပီး မြန္ေသြးပါသူအမ်ားအျပားကလည္း မိမိကိုယ္မိမိ ျမန္မာစာရင္း သြင္းလုိက္ၾကသျဖင့္ မြန္ျပည္နယ္ သတ္မွတ္ႏိုင္ေရးမွာ ၾကန္႕ၾကာေနခဲ့ရသည္။ ကရင္တို႔KNDO တပ္ ဖြဲ႕ၿပီး အစိုးရကိုတိုက္သကဲ့သို႔  မြန္တို႔ကလည္း MNDO တပ္ဖြဲ႕ခဲ့သည္။ ေနာက္ဆံုးတြင္ ဦးႏုက ၁၉၆၀ ေရြးေကာက္ပြဲႏိုင္လွ်င္ မြန္ျပည္နယ္တည္ေထာင္ေပးမည္။ တနသၤာရီတိုင္း အလယ္ပိုင္းျဖစ္ခဲ့သည့္ သထံု ခရိုင္ႏွင့္ ေမာ္လၿမိဳင္ခရိုင္ (ယခင္ အဂၤလိပ္ေခတ္တြင္ က်ိဳကၡမီခရိုင္) တို႔ကို မြန္ျပည္နယ္အျဖစ္ သတ္မွတ္ ေပးမည္ဟု ကတိေပးသည္။ ေရြးေကာက္ပြဲႏိုင္ၿပီး မြန္ေရးရာ၀န္ႀကီး ခန္႕အပ္ေပးခဲ့ေသာ္လည္း မြန္  ျပည္ နယ္အျဖစ္မေၾကညာႏိုင္ခင္ ၁၉၆၂ခုႏွစ္ မတ္လ ၂ ရက္ေန႕တြင္ ဗိုလ္ေန၀င္း အာဏာသိမ္းလိုက္သျဖင့္ မြန္ျပည္နယ္စစ္စစ္မွာ ယေန႕တိုင္မရေသးပါ။

၄း၁း၃ ရခိုင္ျပည္နယ္ရေရး
ရခိုင္တို႔ မွာ ျပည္မႏွင့္ ရိုးမေတာင္တန္းႀကီးျခားထားသျဖင့္ နယ္နိမိတ္ျပႆနာ သိပ္မရွိလွပါ။ အဂၤလိပ္ ေခတ္က ဂြၿမိဳ႕နယ္၏ေအာက္ပိုင္း ရခိုင္ကမ္းရိုးတန္း ဟိုင္းႀကီးကၽြန္း စသည္တို႔ ကို ဧရာ၀တီတိုင္းတြင္း ေျပာင္းထည့္လိုက္သည့္ကိစ၊ၥ ၁၉၅၄ခုတြင္ ဖဆပလအစိုးရက ပလက္၀ၿမိဳ႕နယ္ကို ခ်င္း၀ိေသသတိုင္း အတြင္း ထည့္လိုက္သည့္ ျပႆနာမ်ားသာရွိပါသည္။ ရခိုင္တိုင္းအႏွံ႕တြင္လည္း ေတာ္လွန္ေရးသမား အမ်ားအျပား ရွိေနပါသည္။ ျပႆနာအႀကီးဆံုးမွာ  စစ္တကာင္းသားဘဂၤလီ(ဝါ)ေခၚေတာကုလားျပႆ နာပါေပ။
ရခိုင္ျပည္သည္ ၁၈၂၆ ခုႏွစ္မွစၿပီး အဂၤလိပ္ပိုင္နယ္ျဖစ္သြားရာ လူဦးေရနည္းေသာရခိုင္ျပည္တြင္ စပါး စိုက္ရန္ႏွင့္အျခားအလုပ္ၾကမ္းမ်ားလုပ္ရန္  အဂၤလိပ္အစိုးရက စစ္တကာင္းသားဘဂၤလီ(ဝါ)ေခၚေတာ ကုလားအမ်ားအျပားကို ေခၚယူခဲ့သည္။ Burma Gazetteer, Akyab District, စာမ်က္ႏွာ ၈၆ တြင္ စစ္ေတြခရိုင္၌ ၁၈၇၁ မွ ၁၉၁၁ အႏွစ္ေလးဆယ္အတြင္း စစ္တကာင္းသားဘဂၤလီ(ဝါ)ေခၚေတာကုလား ဦးေရ အဆမတန္တိုးပြားလာပံုကို  ေအာက္ပါဇယားျဖင့္ျပထားပါသည္။
Races    1871    1901    1911
Mahomedan    58255    154887    178647
Burmese    4632    35751    92185
Arakanese    171612    230649    209432
Shan    334    80    59
Hill Tribes    38577    35489    34020
Others    606    1355    1146
Total    276691    481666    529943
၎ကိစၥႏွင့္ပတ္သက္၍ စစ္ေတြခရိုင္ လက္ေထာက္ခရိုင္ဝန္ R.B. Smart က ေအာက္ပါ အတိုင္းေရးခဲ့ ပါသည္။
“Since 1879, immigration has taken place on a much larger scale. Maungdaw Township has been overrun by Chittagonian immigrants. Butheedaung is not far behind and new arrivals will be found in almost every part of the district.”
သုိ႔ေသာ္ ၿဗိတိသွ်အစိုးရက Akyab District Gazetteer 1906 တြင္ တိုင္းရင္းသားမ်ားႏွင့္ႏိုင္ငံျခားသား မ်ားကို  ေအာက္ပါအတိုင္း တိက်သဲကြဲစြာမွတ္တမ္းတင္ခဲ့သည္။
Indigenous Races:
Arakanese (239649), Burmese (35751), Kamis (11595), Mros (10074), Chins (9415) Daingnets (3412), Chaungthas (247) and Thets (232).
Non-indigenous Races:
British (209), Eurasians (158), Chinese (439), Shaikhs (152074), Saiyards (1254), Pathans (126), Zairbadis (108) 0ther Musulman (1325), Sudras (6016), Kayasths (2888), Uriyas (625), Brahmans (398), Chatris (377), Dhobis (263), Waddars (233), Nats (226), Barua Maghs (165), Chetties (164), Doms (143), Malas (142), Marabans (125), Banias (114) and other Hindu Castes (2104).
ထိုသို႔စစ္တကာင္းသားဘဂၤလီ(ဝါ)ေခၚေတာ ကုလားအမ်ားအျပားကို အဂၤလိပ္တို႔ ရခိုင္ျပည္တြင္း တံခါးမရွိ ဓားမရွိသြင္းလာသည့္ ကိစၥေၾကာင့္ ျမန္မာျပည္၊ အထူးသျဖင့္ရခိုင္ေဒသသည္ တေန႔၌  ဌာေနတိုင္းရင္းသား မ်ားႏွင့္ အသစ္ဝင္ေရာက္လာသူလူစိမ္းမ်ားအၾကား လူမိ်ဳးေရး ျပႆနာမ်ားႀကံဳရၿပီး “ကမၻာ့ အေရွ႕ပိုင္း၏ ပါလက္စတိုင္း” ျဖစ္လာရလိမ့္မည္ဟု ျမန္မာျပည္တြင္ ေက်ာက္စာဝန္အျဖစ္တာဝန္ထမ္းေဆာင္ေနေသာ ဂ်ာမန္လူမိ်ဳး ပါေမာကၡ ေဒါက္တာ ေအမီးလ္ ေဖာ့႐ွ္ဟမ္းမား Prof. Dr. Emil Forchhammer က ၁၈၉၂ ခုႏွစ္ကပင္ ႀကိဳတင္သတိေပးထားခဲ့ပါသည္။
ပါေမာကၡ ေဒါက္တာေအမီးလ္ ေဖာ့႐ွ္ ဟမ္းမား Prof. Dr. Emil Forchhammer ႀကိဳတင္ သတိေပးထား ခဲ့သည့္အတိုင္း ၁၉၃၆ တြင္ ျပႆနာ စေလေတာ့သည္။ ၁၉၃၇ ခုႏွစ္တြင္ၿမန္မာၿပည္ကို ၿဗိတိသ်ွ အိႏိၵယ အင္ပါယာမွ ခြဲထုတ္လိုက္ၿပီး သီးၿခား ၿဗိတိသ်ွကိုလိုနီအၿဖစ္မတည္ေထာင္မီ  ၁၉၃၆ ခုတြင္ ရခိုင္ၿပည္ ေၿမာက္ပိုင္းမွ စစ္တကာင္းသားဘဂၤလီ(ဝါ)ေခၚေတာကုလားမ်ားထဲမွအယူသည္း အစၥလာမ္မစ္ ခြဲထြက္ ေရးသမားမ်ားသည္ အိႏိၵယၿပည္သို႔သြား၍  မူဆလင္လိဂ္ ေခါင္းေဆာင္မ်ားႏွင့္ေတြ ့ဆံုၿပီး ေမာင္ေတာ  ႏွင့္ဘူးသီးေတာင္ၿမိဳ ့နယ္မ်ားကို ၿမန္မာၿပည္ႏွင့္မတြဲဘဲ ၿဗိတိသွ်အိႏိၵယႏွင့္တြဲထားရန္ အိႏိၵယ မူဆလင္ လိဂ္ က ၿဗိတိသ်ွအစိုးရထံ တရားဝင္ေတာင္းဆိုရန္ အႀကံေပးခဲ့သည္။ ၎တို႔၏ေတာင္းဆိုခ်က္မွာ မ ေအာင္ၿမင္ခဲ့ပါ။ အိႏိၵယမူဆလင္လိဂ္က ၎တို႔ကိုမည္သို႔မ်ွမကူညီနိုင္ပါ။ ဤကား စစ္တကာင္းသား ဘဂၤ လီ (ဝါ) ေခၚေတာကုလားမ်ား၏ ရခိုင္ျပည္ကို မူဆလင္ႏိုင္ငံလုပ္ရန္ ပထမအႀကိမ္ႀကံစည္မႈျဖစ္သည္။ သို႔ေသာ္ ၎တို႔သည္ ထိုအခိ်န္က “ရိုဟင္ဂ်ာ” ဆိုေသာအမည္ကိုမသံုးၾကေသးပါ။
တဖန္ ၁၉၄၆ခုႏွစ္တြင္ ၿဗိတိသ်ွအိႏိၵယသည္ အိႏိၵယႏွင္ ့ပါကစၥတန္ဟူေသာ ဒိုမီနီယံနိုင္ငံ၂ ခု အၿဖစ္ ၿဗိတိသ်ွဓနသဟာယအသင္းတြင္ ဆက္ေနရန္တာစူေနသည္။ ယင္းအခ်ိန္တြင္ ရခိုင္ၿပည္ေၿမာက္ပိုင္းမွ စစ္တကာင္းသားဘဂၤလီ(ဝါ)ေခၚေတာ ကုလားမ်ားထဲမွ (Juniyatu Olamai ) ဂ်ဴနီယာတူအိုလာမိုင္း ဘာသာေရးအသင္းမွ ေခါင္းေဆာင္တခ်ိဳ ့သည္ ကရာခ်ီၿမိဳ႕သို႔သြားၿပီး ဘူးသီးေတာင္၊ ေမာင္ေတာ ႏွင့္ ရေသ ့ေတာင္ၿမိဳ ့နယ္မ်ားကို အေရွ ့ပါကစၥတန္အတြင္း ေပါင္း ထည့္ရန္ေဆြးေႏြး ခဲ့သည္။ ၎အခ်က္မွာ ဘဂၤလီကုလားမ်ား ရခိုင္ၿပည္ကို မူဆလင္ၿပည္ၿဖစ္ေအာင္ ဒုတိယအႀကိမ္ ႀကိဳးစားၿခင္းပင္ၿဖစ္သည္။ ၎ အဖြဲ ့သည္လည္း ၎တို ့ကိုယ္ကို ၎တို ့”ရိုဟင္ဂ်ာ”မ်ားဟု သမုတ္ၿခင္းမရွိခဲ့ပါ။
၎ကိစၥႏွင့္ ပတ္သက္ၿပီး ဗိုလ္ခ်ဳပ္ေအာင္ဆန္းက ပါကစၥတန္ေခါင္းေဆာင္ မိုဟာမက္ အလီဂ်င္းနားကို ခပ္ျပတ္ျပတ္ ေျပာလိုက္သည္ကတေၾကာင္း အာသံကို ပါကစၥတန္ထဲတည့္ရန္ ႀကိဳးစားစဥ္က အေရးနိမ့္ ခဲ့သည္ကတေၾကာင္းတို႔ေၾကာင့္ ဂ်င္းနားသည္  ရခိုင္ျပည္ေျမာက္ပိုင္း ကိစၥတြင္ လံုး၀ ၀င္မစြက္ခဲ့ေပ။ သို႔ ့ေသာ္ ရခိုင္ၿပည္ေၿမာက္ပိုင္းရွိ စစ္တေကာင္းသားဘဂၤလီကုလားမ်ားသည္ ၿမန္မာၿပည္လြတ္လပ္ေရးမရမီ အဂၤလိပ္ဘုရင္ခံ Sir Hubert Rance ၏လက္ထက္တြင္ပင္ ေတာခိုသြားႀကၿပီး သူတို ့ကိုယ္ကို သူတို ့’မူ ဂ်ာဟစ္’ (ဘာသာေရးစစ္ပြဲဆင္ႏြဲသူ) မ်ားဟုေခၚႀကပါသည္။ ၎မူဂ်ာဟစ္မ်ားကို ကုလားဆိုးမ်ားဟု၎၊ ေခါေတာသူပုန္မ်ားဟု၎၊ မူဂ်ာဟစ္သူပုန္မ်ားဟု၎ ေခၚခဲ့ႀကၿပီး ၿဗိတိသ်ွစစ္ဗိုလ္ Roger Campagnac ေရာဂ်ာ ကန္ပက္ညက္ ဦးေဆာင္ေသာ ၿမန္မာတပ္မ်ားက တိုက္ခဲ့ရပါသည္။ NLD နာယကႀကီး ဦးတင္ဦး မွာ ထိုစဥ္က ဗိုလ္သင္တန္းဆင္းစ အရာရွိေပါက္စ ျဖစ္ပါသည္။ ဤကား ဘဂၤလီကုလားမ်ား ရခိုင္ျပည္ကို မူဆလင္ႏိုင္ငံလုပ္ရန္ တတိယအႀကိမ္ႀကံစည္မႈျဖစ္သည္။ ၎မူဂ်ာဟစ္သူပုန္မ်ားသည္လည္း ၎တို႔ ကိုယ္ကို ၎တို ့”ရိုဟင္ဂ်ာ” ဆိုေသာအမည္ကို မသံုးခဲ့ပါ။
ထိုအခ်ိန္ကစၿပီး မူဂ်ာဟစ္ ကုလားသူပုန္ မ်ား ၁၉၆၀ခုႏွစ္တြင္ ဇာတ္သိမ္းသြားသည့္အခ်ိန္အထိ ေျမေပၚ ရွိ စစ္တေကာင္းသား ဘဂၤလီကုလားမ်ား ႏွင့္ေျမေအာက္ မူဂ်ာဟစ္သူပုန္မ်ားဟူ၍ အမ်ားအျမင္၌ အုပ္ စုႏွစ္စုရိွေနေသာ္လည္း ၎တို႔အားလံုး၏ ရည္ မွန္းခ်က္မွာမူကား ရခိုင္ၿပည္ကို မူဆလင္ၿပည္ၿဖစ္ေအာင္ ႀကိဳးစားရန္ပင္ၿဖစ္သည္။
ထို႔ေၾကာင့္ ရခိုင္ျပည္နယ္ရရွိေရးအတြက္ ရခိုင္တုိ႔အေရးဆုိေနစဥ္ ၁၉၅၁ခုတြင္  ေျမေပၚရွိ စစ္တကာင္း သားဘဂၤလီကုလား မ်ားသည္  ေမာင္ေတာၿမိဳ႔နယ္တြင္းက အလယ္သံေက်ာ္ရြာတြင္ စည္းေ၀းၾကၿပီး ရခိုင္  ျပည္နယ္ေပးပါက ရခိုင္တိုင္းေျမာက္ပိုင္းကို မူဆလင္ နယ္အျဖစ္ သတ္မွတ္ေပးရမည္။  မူဆလင္ “ရွာရီ ယာ” ဥပေဒျဖင့္အုပ္ ခ်ပ္ရမည္။ မိမိတုိ႔လူမ်ိဳးသည္ ရခိုင္မ်ားနည္းတူ ရခိုင္ျပည္တြင္ အခြင့္အေရးမ်ား ရ သင့္သည္။ အူရဒူ ဘာသာ ကိုရံုးသံုးစာႏွင့္စကားအျဖစ္သတ္မွတ္ေပးရမည္။ မူဆလင္မ်ားအားျမန္မာစာႏွင့္ စကား သင္ၾကား ခိုင္းျခင္းမလုပ္ရ။ မူဆလင္မ်ားသည္ျမန္မာႏိုင္ငံေတာ္အလံကိုအေလးမျပဳႏိုင္၊ ႏိုင္ငံေတာ္ သီခ်င္းသီဆိုမည္ မဟုတ္။ ရခိုင္ျပည္နယ္ အုပ္ခ်ဳပ္ေရးကို ရခိုင္တ၀က္ မူဆလင္ တ၀က္ ခြဲေ၀ယူရမည္။ ၿမိဳ႕ေတာ္ စစ္ေတြကို လည္း ရခုိင္တ၀က္ မူဆလင္တ၀က္ အုပ္ခ်ဳပ္ရမည္။ ဟူေသာ အခ်က္ ၁၄ ခ်က္ပါ မတန္မရာ အခြင့္အေရး မ်ား ေတာင္းလာပါသည္။ ရခိုင္မ်ားကို၄င္း အစိုးရကို၄င္း ႏိုင္ငံေရးအရေရာစစ္ေရး အရပါ  အက်ပ္ကိုင္ ခဲ့သည္။ ၄င္းတုိ႔၏ ေတာင္းဆို ခ်က္မ်ားမရေသာအခါ ေျမေပၚရွိ ဘဂၤါလီပညာတတ္ မ်ားက ၎တို႔လိုခ်င္ေသာ အခြင့္အေရးမ်ားရရွိေရးအတြက္ အတြင္းမွပူးသတ္ရန္ ႀကံၾကၿပီး  ဦးႏုႏွင့္ ဖဆ ပလကို ေထာက္ခံၾကသည္။  ဗဟိုအစိုးရ အဖြဲ႕ အတြင္းမွမူဆလင္၀န္ႀကီးႏွစ္ဦးျဖစ္ေသာ ဦးရာရွစ္ ႏွင့္ဦး အဗၺဒူလတစ္ ေခၚ ဦးခင္ေမာင္လတ္တို႔ကလည္း ေခၚေတာကုလားမ်ားကို တုိက္ရိုက္တမ်ိဳး သြယ္ဝိႈက္၍ တဖံု အားေပးၾကသည္။ ဘဂၤလီကုလားမ်ား ရခိုင္ျပည္ကို မူဆလင္ႏိုင္ငံလုပ္ရန္ စတုတၳအႀကိမ္ ႀကံစည္ ၾကျပန္သည္။
ရခိုင္တို႔က ဦးႏုႏွင့္ ဖဆပလကို မေထာက္ခံဘဲ အတိုက္အခံ ပမညတပါတီကိုအားေပးၾကသည္။  ဦးႏုႏွင့္ ဖဆပလတို႔က ရခိုင္မ်ားကို မေၾကနပ္ၾကေပ၊ ရခိုင္မ်ားကို ဆံုးမရန္ ဦးႏုကလည္း သူတို႔မဲရၿပီး အစိုးရ ဖြဲ႕ႏိုင္္လွ်င္ၿပီးေရာ ရခိုင္ျပည္ဘာျဖစ္ျဖစ္ မ်က္ႏွာလႊဲခဲပစ္လုပ္လိုက္သည္။ ဖဆပလေခတ္ တရားေရးဝန္ ႀကီး ဌာနကိုဦးစီးသူဝန္ႀကီးသည္ ဦးခင္ေမာင္လတ္ ေခၚ အဗၺဒူလတစ္ျဖစ္၏။ လူဝင္မႈႀကီးၾကပ္ေရးဌာန သည္ တရားေရးဝန္ႀကီးဌာန၏ေအာက္၌ရွိသျဖင့္ ရခုိင္ျပည္ေျမာက္ပိုင္း၌ ခိုးဝင္ေနေသာ ေခၚေတာကုလား   သံုးသိန္းခန္႕သည္ ဝန္ႀကီး ဦးခင္ေမာင္လတ္ေခၚ အဗၺဒူလတစ္၏ေကာင္းမႈေၾကာင့္ ျမန္မာစကားေရာ စာ ပါတလံုးမွမတတ္ပဲ အမ်ိဳးသားမွတ္ပံုတင္ကတ္ျပားမ်ားရသြားၾကၿပီး ျမန္မာႏိုင္ငံသားျဖစ္သြားၾကသည္။ ၎ကုလားမ်ား၏မဲျဖင့္ စူလတန္ မာမြတ္။ အဘူေဘာ္ေရွာ။ အဘူခိုင္။ အဗၺဒူ ဂဖါး ဆိုေသာ ဘဂၤါလီ အမတ္ ၄ ဦး ေပၚေပါက္လာသည္။  ေျမေပၚရွိ စစ္တေကာင္းသား ဘဂၤလီကုလားမ်ား၏ ဖဆပလ အစိုးရ ကိုအတြင္းမွပူးသတ္ရန္အႀကံ ရာႏႈန္းျပည့္မဟုတ္ေသာ္လည္း  ၅၀% ခန္႔ ေအာင္ျမင္သြားသည္။
မစၥတာ အဗၺဒူဂဖား က “ရိုဟင္ဂ်ာ”ဟူေသာအမည္ကို စတင္သံုးစြဲခဲ့သည္။ သို ့ရာတြင္ မစၥတာ အဗၺဒူဂဖား သည္ ၿမန္မာလႊတ္ေတာ္ ႏွစ္ရပ္စလံုးတြင္ “ရိုဟင္ဂ်ာ” ဆိုေသာအမည္ကို မသံုးနိုင္ခဲ့ပါေပ။ အေႀကာင္း မွာ ၎တို႔အဖြဲ ့အတြင္း၌ ဝါအရင့္ဆံုးသူျဖစ္ေသာ မစၥတာ စူလတန္ မာမြတ္က “ရိုဟင္ဂ်ာ” ဟူေသာ အမည္ ကို လက္မခံခဲ့ ေသာေႀကာင့္ၿဖစ္သည္။ မစၥတာ စူလတန္ မာမြတ္ က ( Arakani Muslims) “ရခိုင္ေန မူ ဆလင္မ်ား” ဟူေသာအေခၚကို ပို၍သေဘာက်ခဲ့ဟန္ရွိသည္။ ထို ့ေႀကာင့္လည္း ၁၉၃၆ ခုႏွစ္ႏွင့္ ၁၉၄၆ ခုႏွစ္တို ့တြင္အိႏိၵယသို ့သြားခဲ ့ေသာမူဆလင္အဖြဲ ့၂ ဖြဲ ့စ လံုးသည္၎၊  မူဂ်ာဟစ္သူပုန္မ်ားသည္၎ “ရိုဟင္ဂ်ာ”ဆိုေသာအမည္ကို မသံုးနိုင္ခဲ့ၿခင္းၿဖစ္ႏိုင္ပါသည္။

၄း၁း၃:၁ “ရိုဟင္ဂ်ာ” ၏အဓိပၸါယ္
ဘဂၤလီဘာသာစကားတြင္ ရခို္င္ၿပည္ကို “ရိုဟန္” သို ့မဟုတ္ “ရိုဆန္” ဟု ဘဂၤလီ ေဒသိယစကား အ လိုက္ေခၚႀကသည္။ ရခိုင္ၿပည္၏ဌာေနတိုင္းရင္းသားအစစ္မ်ားၿဖစ္ေသာရခိုင္မ်ားကို  ရိုဟန္ဂ်ာ၊ ရိုဟန္ဂါ၊ ရိုေဆာင္ဂ်ာ၊ ရိုေဆာင္ဂါ၊ အစရွိသၿဖင့္ ဘဂၤလီေဒသိယ စကားမ်ားအလိုက္ေခၚ ႀကသည္။ ထို ့ေႀကာင့္ “ရိုဟင္ဂ်ာ” ဆိုေသာ ဘဂၤလီစကားသည္ ရခိုင္လူမ်ိဳး (ဝါ) ဗုဒၵဘာသာကို ကိုးကြယ္ေသာ ဌာေနတိုင္းရင္း သားစစ္စစ္မ်ားကိုသာ ဆိုလိုသည္။ တနည္းအား ၿဖင့္ဆိုရေသာ္  ဘဂၤလီစကားတြင္ “ရိုဟင္ဂ်ာ” ဟူေသာ စကား လံုး” ေမာက္” ဟူေသာ အေခၚနွင့္  “မာဂ္” ဟူေသာ ေဝါဟာရတို႔သည္ ေႀကာင္းတူသံကြဲ စကား လံုးမ်ား ၿဖစ္ႀကၿပီး ရခိုင္ဌာေနတိုင္းရင္းသား စစ္စစ္မ်ား၊ ဗုဒၵဘာသာဝင္ ရခိုင္လူမ်ိဳးအစစ္မ်ားကိုသာ ဆိုလို ပါသည္။ တနည္းအားျဖင့္ “ရိုဟင္ဂ်ာ” ဆိုေသာ ဘဂၤလီစကားသည္ “ရခိုင္သား” သို႔မဟုတ္ “ရခိုင္အစစ္ မ်ား” ဟု ဆိုလိုပါသည္။
သို႔ရာတြင္ ရခိုင္အမ်ားစု (ဘဂၤလီစကားတတ္သူမ်ားႏွင့္သမိုင္းသုေတသီမ်ားမွတပါး) သည္ ဘဂၤလီမ်ားက ၎တို ့အား ရိုဟန္ဂါ၊ ရိုဆန္ဂါ၊ ရိုေဟာင္းဂါ၊ ရိုေဆာင္းဂါ  သို ့မဟုတ္ ေမာဂ္၊ မာဂ္၊ မို ့ဂ္၊ ဟုေခၚႀကသည္ ကို ယခင္ကမသိခဲ့ၾကပါ။ ထိုနည္းတူစြာ ဗမာမ်ားသည္လည္း တရုတ္ႏႈင့္ ဗီယက္နမ္မ်ားက ၎တို ့ကို “မ်န္ တ်င္း” ဟုေခၚေႀကာင္း ကုလားမ်ားက “ဗရမာ” ဟုေခၚကာ၊ ယိုးဒယား မ်ားက “ဖမာ” ဟုေခၚ၍ ကေမၻာဒီး ယား (ခမာ) မ်ားက “ဖူမီယာ” ဟုေခၚသည္ကို ယခင္ကလည္းမသိခဲ့၊ ယခုတိုင္လည္း သိသူ အလြန္နည္းပါး ပါသည္။ ထို႔ေၾကာင့္လည္း ဦးႏုေခတ္တြင္ “ရိုဟင္ဂ်ာ” ဆိုေသာအမည္ကို ရခိုင္မ်ားက  ခါးခါးသီးသီး မကန္႔ ကြက္ခဲ့ၾကျခင္းျဖစ္သည္။ ယခုေခတ္မွာေတာ့ ဘဂၤလီစကားတတ္သူရခိုင္မ်ားႏွင့္ သမိုင္း သုေတသီမ်ား၏ ရွင္းျပခ်က္မ်ားေၾကာင့္  စစ္တေကာင္းသားဘဂၤလီ ကုလားမ်ားက သူတို႔ကိုယ္ကို သူတို႔ ရခိုင္အစစ္မ်ားဟု ညာၾကျခင္း၊ တနည္းအားျဖင့္ မိမိတို႔လူမ်ိးအမည္ကို အေခ်ာင္ ဝင္ႏိႈက္ျခင္းကို ရခိုင္မ်ား သိရွိသြားၾကသျဖင့္ စစ္တေကာင္းသား ဘဂၤလီ (ဝါ) ေခၚေတာ ကုလားမ်ား “ရိုဟင္ဂ်ာ” အမည္ခံေနျခင္းကို လံုးဝလက္မခံႏိုင္ ဘဲ တူးတူးခါးခါး ကန္႔ကြက္ေနၾကျခင္းျဖစ္သည္။
မစၥတာ အဗၺဒူဂဖား က ရခိုင္တိုင္းရင္းသားအစစ္မ်ားကို ဘဂၤလိီဘာသာၿဖင့္ေခၚသည့္အေခၚအား ၿပန္ေပး ဆြဲသလို မတရားယူငင္သံုးစြဲလိုက္ၿခင္းၿဖစ္သည္။ ရခိုင္လူမ်ိဳးအစစ္မ်ားကိုဘဂၤလီ စကားအရေခၚေသာ ၎”ရိုဟင္ဂ်ာ” ဟူေသာစကားလံုးကို ထိုအခ်ိန္ကစၿပီး ေၿမေပၚေၿမေအာက္ဘဂၤလီခြဲထြက္ေရးသမားမ်ား က အခြင့္ေရးရတိုင္း သံုးစြဲလာႀကေတာ့သည္။ အခြင့္ေရးရတိုင္း ရခိုင္ျပည္ကိုမူဆလင္ႏိုင္ငံလုပ္ရန္ႀကံစည္ ၾကသည္။  ဂ်ာမန္လူမိ်ဳး ပါေမာကၡ ေဒါက္တာ ေအမီးလ္ ေဖာ့႐ွ္ ဟမ္းမား Prof. Dr. Emil Forchhammer ၁၈၉၂ ခုႏွစ္ကပင္ ႀကိဳတင္သတိေပးထားခ်က္ ေသြးထြက္ေအာင္မွန္ေနေပေတာ့သည္။
“ရိုဟင္ဂ်ာ” ဟူေသာေဝါဟာရသည္ ၿမန္မာသမိုင္းပါ ေဝါဟာရတခုမဟုတ္သကဲ့သို ့ လူမ်ိဳးစု တစု၏ အ မည္လည္းမဟုတ္ပါ။ ၎အသံုးအႏွံုးကို တည္ထြင္သူမ်ားက နိုင္ငံေရး လႈပ္ရွားမႈ တခု ၿပဳလုပ္ရန္ ရည္ ရြယ္ခ်က္ရွိရွိၿဖင့္ တည္ထြင္ခဲ့ေသာ နိုင္ငံေရးေဝါဟာရတခုသာၿဖစ္ပါသည္။ ထို ့ေႀကာင့္ ရိုဟင္ဂ်ာ” ဆို သည္ကို ရခိုင္၊ ၿမန္မာ နွင့္ အၿခားတိုင္းရင္းသားမ်ားသာမက ၿမန္မာၿပည္ကို ၿဗိတိသ်ွအိႏၵိယအင္ပါယာ အတြင္း၌ထည့္ခဲ့ေသာ ၿဗိတိသ်ွကိုလိုနီအရာရွိမ်ား ကိုယ္တိုင္လည္း တခါမွမႀကားဘူးခဲ့၊ မွတ္တမ္းမတင္ ခဲ့ေသာ ေဝါဟာရၿဖစ္သည္။ ထိုေၾကာင့္လည္းျမန္မာအစိုးရႏွင့္တကြျပည္သူလူထုႀကီးကပါ ယင္း “ရိုဟင္ ဂ်ာ” အမည္ကိုလံုးဝလက္မခံႏိုင္ၾကျခင္းျဖစ္သည္။
အၿငိမ္းစား ၿဗိတိသွ်သံအမတ္ႀကီး “ ဒဲရက္ခ္ တံုကင္” Derek Tonkin က “But supporters of Rakhine Muslims overseas should at the same time acknowledge that the particular designation ‘Rohingya’ had no serious historical validity prior to independence in 1948. If ‘Rohingya’ were felt to be a step too far, why not seek to modernise the ‘Arakan Muhammadan’ of 1901? ဟု “The ‘Rohingya’ Identity: The British Experience in Arakan” တြင္ေထာက္ျပခဲ့ပါသည္။
၎ကိစၥႏွင့္ပတ္သက္၍ ရခိုင္သမိုင္းပညာရွင္ “ယတ္ခ္လိုင္ဒါ” Dr. Jacques P. Leider ကလည္း ၂၀၁၂ ခု ဇူလိုင္လ ၉ ရက္က ဧရာဝတီမဂၢဇင္းႏွင့္ “ဗ်ဴး”ခဲ့ရာ၌
Q: Are the Rohingya an ethnic group of Burma?
A: My answer is that Rohingya is not an ethnic concept. Okay, they can stand up and say we are an ethnic group inside Myanmar. But I think that is not the best way. When you argue we are Muslims and we have been living in Rakhine for several generations, nobody can deny it. For me, Rohingya is the term, which is an old word that has been claimed as above all as a political label after the independence of Myanmar. For the moment, I do not see that all the people there readily submit to one and a single label. When I was in Bangladesh, people pointed out Muslims to me who originally lived in Rakhine. They have now moved to Bangladesh and when you ask them, “are you Rohingya coming from Rakhine?” they say, “no, we are Muslims who live in Rakhine, we do not take for us the label Rohingya.” ဟုတိက်စြာေျဖသြားပါသည္။
၄း၁း၃:၂ ႏိုင္ငံေရးသမားမ်ား၏အမွားမ်ား
(က)  ဖဆပလ မွ ဦးႏုေရာဦးဗေဆြပါ မဲဆြယ္ရာ၌ “ရိုဟင္ဂ်ာ” အမည္ျဖင့္ မဆင္မျခင္ ေခၚေ၀ၚမိခဲ့ႀက သည္။
(ခ) မူဂ်ာဟစ္မ်ားသည္ လက္နက္ခ်သူခ် အေရွ႕ပါကစၥတန္ ေျပးသူေျပးႏွင့္ ၁၉၆၀ ခုႏွစ္တြင္ ဇာတ္သိမ္း သြားေသာ္လည္းဗိုလ္မႉးခ်ဳပ္ေအာင္ႀကီးက လက္နက္ခ်ပြဲတြင္ သမိုင္း တေလွ်ာက္လံုး မၾကားဘူးသည့္ “ရုိဟင္ဂ်ာ” အမည္ျဖင့္  မဆင္မျခင္ ေခၚေ၀ၚမိခဲ့သည္။
(ဂ) ၁၉၆၀ခုႏွစ္ ေရြးေကာက္ပြဲႏိုင္ၿပီးခ်ိန္တြင္ဦးႏုသည္ စစ္တေကာင္းဘဂၤါလီစကား (၀ါ) ေခၚေတာစကား ကို သမိုင္းတေလွ်ာက္လံုးမၾကားဘူးသည့္ “ရုိဟင္ဂ်ာ” အမည္ျဖင့္  ျမန္မာ့အသံတြဲဘက္အစီအစဥ္မွ       တပါတ္ႏွစ္ခါ အသံလႊင့္ခြင့္ျပဳခဲ့သည္။
(ဃ) တဘက္ကလည္း ဦးႏုသည္ ရခိုင္မ်ားကို ေခၽြးသိပ္ၿပီး ရခိုင္တိုင္းကို ရခိုင္ျပည္နယ္အျဖစ္သတ္မွတ္  ေပးရန္ ကတိေပး သည္။ ၁၉၆၀ခုႏွစ္ ေရြးေကာက္ပြဲႏိုင္ၿပီးခ်ိန္တြင္ ရခိုင္ေရးရာ၀န္ႀကီး ခန္႕ေပးသည္။ သို႔ရာတြင္ ဘူးသီးေတာင္ ႏွင့္ ေမာင္ေတာ တို႔ကို ရခိုင္တိုင္း ေအာက္တြင္မထားဘဲ ေမယုနယ္ျခားခရိုင္ ဟူေသာအမည္ျဖင့္ ဝန္ႀကီးခ်ပ္ရံုးမွတိုက္ရိုက္အုပ္ခ်ဳပ္သည္။
(င) ဗိုလ္ေန၀င္းအစိုးရ တက္လာၿပီးခ်ိန္တြင္ ၁၉၇၄ အေျခခံဥပေဒအရ ခ်င္းျပည္နယ္၊ မြန္ ျပည္နယ္၊ ရခိုင္ျပည္နယ္တို႔ေပၚလာရာ  ေမယုနယ္ျခားခရိုင္ ကိုဖ်က္သိမ္းလိုက္ၿပီး ဘူးသီးေတာင္ ႏွင့္ ေမာင္ေတာ တို႔ကို ရခိုင္ျပည္နယ္အတြင္းျပန္ထည့္ေပးသည္။
သို႕ပါေသာ္လည္း မဆလေခတ္ျပည္နယ္မ်ားႏွင့္ျပည္နယ္ဥကၠဌမ်ား၏ရပိုင္ခြင့္ႏွင့္လုပ္ပိုင္ခြင့္မ်ားမွာ ဦးႏု ေခတ္ကၿမိဳ႕ပိုင္ေလာက္မွ်ပင္မရွိသျဖင့္ ရခိုင္ ႏွင့္မြန္တို႔သာမက ျပည္နယ္အားလံုးမွာ ပင္လံုစာခ်ဳပ္အတိုင္း ျပည္နယ္စစ္စစ္ကို ယေန႕တိုင္မရႏိုင္ေသးပါ။
၅။ နိဂံုး
ပင္လံုစာခ်ဳပ္ကို ျပည္ေထာင္စုႀကီး၏ အုတ္ျမစ္ဟုဆိုေသာ္ မမွားသကဲ့သို႕ အေရးႀကီးေသာ အျခား တုိင္း ရင္းသားမ်ားကို မဖိတ္ေခၚခဲ့ျခင္းအတြက္ ႏွစ္ဘက္စလံုး၌ ေပးစရာ ဆင္ေျခ ဆက္လက္ အျပည့္ရွိၾက ပါသည္။
ပင္လံုစာခ်ဳပ္မွာ အကယ္စင္စစ္၌ Frontier Areas ႏွင့္ Burma Proper ေပါင္းရန္ခ်ဳပ္ဆိုေသာ စာခ်ဳပ္သာ  ျဖစ္ရကား Burma Proper အတြင္းရွိသည့္ အျခားတုိင္းရင္းသားမ်ား၏ ကိုယ္စားလွယ္မ်ားကို ဖိတ္ရန္ မ လိုဟုဆိုလွ်င္လည္း ထုိစဥ္က တည္ဆဲဥပေဒအရ မမွားပါ။ သို႕ပါေသာ္လည္း တခ်ိန္က ကိုယ့္ထီးကိုယ့္ နန္းရွိခဲ့ၿပီး ျမန္မာတုိ႔ႏွင့္ ထီးၿပိဳင္နန္းၿပိဳင္ ျဖစ္ခဲ့ေသာ ရခုိင္ႏွင့္ မြန္လူမ်ိဳးႀကီး ၂မ်ိဳးႏွင့္ ျမန္မာျပည္တြင္ ဒုတိ ယ လူဦးေရ အမ်ားဆံုးျဖစ္ေသာ ကရင္တို႔ကို ခ်န္ထားခဲ့ျခင္းမွာ သင့္ေလွ်ာ္ျခင္း အလ်ဥ္းမရွိပါ။ လူမႈေရး လူမ်ိဳးေရး ရႈေထာင့္မ်ားမွ ၾကည့္လွ်င္လည္း တရားမွ်တမႈမရွိပါ။ ထုိစဥ္ကတည္ခဲ့ေသာ ဥပေဒကိုေထာက္  ျပၿပီး မဖိတ္ခဲ့ျခင္းမွာ ဥပေဒအရ မွန္ပါသည္ဟုေျပာလိုသူမ်ားရွိပါကလည္း ဥပေဒကိုလက္တလံုးျခားလွည့္ စားျခင္းသာျဖစ္ပါသည္ဟုထင္ျမင္မိေပသည္။
ကိုးကားရာက်မ္းမ်ား
(၁)  THE CONSTITUTION OF THE UNION OF BURMA (1947)
(၂)  The Panglong Agreement, 1947
(၃)  Autobiography of Brigadier General Kyaw Zaw (in Burmese)
(၄)  U Ba Than,  ‘Burmese History’ (in Burmese)
(၅)  ေၾကးမံုဦးေသာင္း၊ ဗိုလ္ေနဝင္းဇာတ္လမ္းရႈပ္သမွ် ….၊ Morris Publishing, Florida,USA, 2001
(၆)  Maung Htin Aung, A History of Burma, Columbia University Press, 1967
(၇)  Burma Gazetteer, Akyab District
(၈)  Forchhammer, Emil. 1892. Papers on Subjects Relating to the Archaeology of Burma: A Report on the History of Arakan. Rangoon: Government Press.
မွတ္ခ်က္။ ကဝိလကၡဏာသတ္ပံုက်မ္းလာ သတ္ပံုသတ္ၫႊန္းမ်ားကိုသာသံုးထားပါေၾကာင္း။
http://moemaka.com/archives/44229