က်မတို႔အႏြယ္ဝင္"ျမိဳ"လူမ်ိဳးႏွင့္ဓေလ့ရိုးရာ

 ••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••
က်မတို႔ရခိုင္ႏိုင္ငံမွာလူမ်ိဳးစု(၇)မ်ိဳးအနက္  ယခု က်မ ႏွင္းႏွင္းႏြယ္(ရခိုင္သူ) သည္
က်မအရမ္းခ်စ္ရေသာ ေလးစားရေသာ"ျမိဳ" လူမ်ိဳဳးစုအေၾကာင္းကိုတင္ျပေပးပါ့မယ္။
ျမိဳလူမ်ိဳးတို႔သည္အလြန္ရိုးသားျပီးၾကိဳးစား ၾကေသာလူမ်ိဳးျဖစ္သည္။က်မအထင္ၾကီးျပီး
တန္ဖိုးထားရာက်မတို႔ရဲ႕ခ်စ္ရာရခိုင္အႏြယ္ဝင္ လူမ်ိဳးလည္းျဖစ္သည္။ဒါေၾကာင့္က်မသည္
ျမိဳအေၾကာင္းကိုဒီေန႔တင္ျပရတာအလြန္ပင္ဝမ္းသာဂုဏ္ယူမိပါသည္။က်မခ်စ္တဲ့ျမိဳလူမ်ိဳး
လည္းဂုဏ္ယူလိမ့္မယ္ဟုက်မတထစ္ခ်ယံုၾကည္ မိပါသည္။အဘယ္ေၾကာင့္ဆိုေသာ္က်မတို႔ရဲ႕
ဒုကၡသုခေတြကိုက်မအရမ္းခ်စ္တဲ့ျမိဳလူမ်ိဳးေတြ ကထပ္တူထပ္မွ်ခံစားေပးၾကလို႕ပါပဲ။ခ်စ္တဲ့ျမိဳလူ
မ်ိဳးရွင့္ဒီpostမွာအမွားတစ္စုံတရာပါခဲ့ရင္လည္း က်မႏွင္းႏွင္းႏြယ္(ရခိုင္သူ) ကိုသာ
အျပစ္ျမင္ေပးၾကပါရွင့္။

•••••
ျပည္ေထာင္စု ျမန္မာနုိင္ငံ ရခုိင္ျပည္မွ အမွီသဟဲ ေနထုိင္လာခဲ႔သည့္ေခတ္အဆက္ဆက္
လူမ်ိဳးစုအသိသိ ျဖစ္ၾကသည့္ ရခုိင္ ,ျမိဳ, သက္ ,ဒုိင္းနက္ ,ခမီ ,မာရာမျကီး, ကမန္း,
(မွတ္ခ်က္။ ။ ကမန္။။ ေရွးရခိုင္တြင္ ေလးသည္ေတာ္ကို ေခၚခဲ့သည့္အမည္ ျဖစ္သည္။ ၁၆၆၀ ျပည့္ႏွစ္ကဘဂၤလားဘုရင္ရွာရွဳဂ်ာ ေျမာက္ဥိးသို႕ခို၀င္လာစဥ္က ေနာက္ပါ အခ်ိဳ႕ကိုလည္း ေခၚသည္။
အာဖကန္ အႏြယ္စပ္ မူဆလင္မ်ား ျဖစ္ၾကၿပီး ရခိုင္စကား ႏွင့္ အမည္တို႕ကို သံုးစြဲၾကသည္။ ယခု လူဦးေရ ႏွစ္ေထာင္မွ်သာ ရွိသည္။ သီးျခားရြာ ရွိၿပီး လူမ်ိဳး ေရာေႏွာမႈ နည္းပါးသည္။)
(၇)ခုနွစ္မ်ိဳးျဖစ္သည့္ အနက္မွ  ပုံေဖာ္ျပထားသည့္ ျမိဳ , သက္, ဒုိင္းနက္, ခမီ,ရခုိင္, စသည့္ လူမ်ိဳးတစ္မ်ိဳး၏နာမည္ မ်ားကုိ တစ္မူကြဲျပားေရးသားျခင္း တစ္ ျခားလူမ်ိဳးစုက ေခၚေဝၚ သမုတ္ျခင္းအ
သိသိကုိ ဘယ္လုိေတြ႔ရသလဲ ဆုိသည့္ စာလုးံကြဲျပားပုံကုိ ေလ့လာသေလာက္
ေအာက္ပါအတုိင္း ေတြ႔ရပါသည္။

၁။ ျမိဳMro,Mru ျမဴ လူမ်ိဳး
•••••••••••••••••••••••••••••
ေခၚေဝၚ သမုတ္ျခင္းနွင့္ စာလုးံေပါင္းကြဲ ျပားပုံမွာ-''Mru မရူ ျမဴ ,Mro ျမိဳ မရုိ,
Mrucha မရုဆာ ျမဴဆာ, Mrocha ျမိဳဆာ မရုိဆာ ,Mrusa မရုစာ ျမဴစာ,
Mrosa ျမိဳစာ မရုိစာ, Morung မေရာင္, Murung ျမဳံ, Toung Mro ေတာင္ျမိဳ
ေတာင္မရုိ ,Toung Mru ေတာင္မရု ေတာင္ျမဴ ,Dak ဒတ္ ,Lengta လင္ဂ္တာ ,kuki ကူကီ ,သုိ့မဟုတ္ Langye သုိ့မဟုတ္ေရွ႔ေဟာင္းလူရုိင္ Leaunghu ေလာင္းဟူ ဟုေခၚေဝၚသ
မုတ္ ျခင္း စာလုးံေပါင္းကြဲျပားျခင္းကုိ  ျမိဳလူမ်ိဳးအစစ္တုိ့ကုိ ဆုိလုိျခင္းျဖစ္ပါ
သည္။

၂။ သက္Thet, Dyinenet ဒုိင္းနက္ ခ်တ္ကမာ Chakmas  လူမ်ိဳး
••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••
ေခၚေဝၚသမုတ္ျခင္းနွင့္ စာလုးံေပါင္းကြဲ  ျပားပုံမွာ- Thet သက္, Dyinenet ဒုိင္းနက္,Chakmas
ခ်တ္ကမာ ဆတ္ခမာ , Sak သက္, Saka သက္ခါ ,Sakyan သက္ယန္ ,Sythian ဆတ္တန္ ,Pathian ပါထန္,ဟု သက္ေခၚ ခ်တ္မာလူမ်ိဳးတုိ့ကုိလည္းေခၚေဝၚျခင္းရွိ
တာေတြ႔ရွိပါသည္။

၃။ခမီလူမ်ိဳး Khami
•••••••••••••••••••••••
ေခၚေဝၚသမုတ္ျခင္း စာလုးံေပါင္းကြဲျပား ပုံမွာ- Awa khami အဝခမီ ,Khami
ခမီ,Khimi ခီမီ,Khumi Awa ခူမီအဝ, Wakung ဝါကုန္း ဝါ ကုးံ, Vakung
ဘာကုန္း ဘာကုးံ ,Ahraing khami အရုိင္းခမီ ,Kwemyi ခမြီး ေခမြီး, kwimyi ခီမြီး, Mrokhami ျမိဳခမိ ဟု
ခမီလူမ်ိဳးတုိ့ကုိေခၚေဝၚသမုတ္ျခင္းစာလုးံ ေပါင္းကြဲျပားအေရးအသားကုိေတြ႔ရပါသည္။

၄။ ရခုိင္လူမ်ိဳး Rakhine
•••••••••••••••••••••••••••
ေခၚေဝၚသမုတ္ျခင္းစာလုးံေပါင္းကြဲျပား ပုံမွာ- Arakan အာရကန္ အာရခုိင္,
Rakhine ရခုိင္ ,Mog ေမာက္ ,Magh ေမာက္ ,Marma မာမ ,Marmas မာမား,
Mara မရာ ,Rakan ရာခုိင္ ,mogh  ေမာက္ စသည့္ေခၚေဝၚသမုတ္ျခင္းကုိ
ေတြ႔ရပါသည္ ထုိအေခၚေဝၚ ေရးသားျခင္း သည္ ရခုိင္လူမ်ိဳးကုိပင္ညြန္းေရးထား
သည္ျဖစ္ပါသည္။ ေဖာ္ျပထားသည့္ လူမ်ိဳးနာမည္အသိသိကုိ ရာဇဝင္သမုိင္း
တစ္ျခားစာအုပ္စာေပ အဂၤလိပ္ျဖင့္ေရး ထားေသာ သမုိင္းစာအုပ္စာေပတြင္
ေကာက္နုတ္ယူထားျခင္းျဖစ္ပါသည္။

ျမိဳလူမ်ိဳး
•••••••••••
ရခုိင္ရာဇဝင္က်မ္း ျမန္မာ့စြယ္စုံက်မ္း မ်ား၏ေဖာ္ျပခ်က္အရ ျမိဳလူမ်ိဳးမ်ားသည္
ေရွ႔က်ေသာ လူမ်ိဳးတစ္မ်ိဳးျဖစ္ပါသည္။ ရခုိင္ျပည္နယ္ ဘူးသီးေတာင္ ေမာင္ေတာ ပုဏၰကြ်န္း ေက်ာင္ေတာ္နယ္ မာျမိဳအစစ္သည္ အနည္းငယ္မ်ွသာရွိပါသည္။

ျမိဳလူမ်ိဳးမ်ား
သည္ သီးျခားဘာသာစကား,စာေပ, ယဥ္ေက်းမူထုးံတမ္းစဥ္လာျဖင့္တုိင္းရင္း
လူမ်ိဳးစု အျဖစ္ ဒီကေန့ထိတည္ရွိပါသည္။ ျမိဳဟူေသာ ေဝါဟာရကုိေပမူတင္၍အေစာဆုံးေတြ႔နုိင္
ေသာက်မ္းမွာခရစ္နွစ္ ၁၄၅၈ ခုနွစ္တြင္ ရခုိင္ပညာရွိအဒူမင္းညိဳေရးသားေသာ
ဘေစာျဖဴသမီး ဧခ်င္း တြင္ျဖစ္ပါသည္။ ျမန္မာေက်ာက္စာမ်ားတြင္လည္း ခရစ္နွစ္
၁၄၄၂ ခုနွစ္ နရသီဟပေတ့မင္းေရးထုိး ေသာစစ္ကုိင္းထူပါရုံေက်ာက္စာ စာေျကာင္းေရ (၂၀ )တြင္လည္းေတြ႔ရပါ သည္။ထုိ့အျပင္ ရခုိင္ရာဇဝင္က်မ္းမ်ားျဖစ္ျကသည့္ ရခုိင္
မဟာရာဇဝင္ေတာ္ျကီး ဓညဝတီရာဇဝင္ သစ္ မရာယုနွင့္ ေဗဒါရွင္းတမ္း စသည့္
က်မ္းကန္မ်ားတြင္လည္းေကာင္း,တစ္ခ်ိဳ့ ေသာစာအုပ္စာေပမ်ားတြင္လည္းေကာင္း ျမိဳလူမ်ိဳးကုိေရးသားျကရာတြင္ ျမိဳ
ဟူေသာေဝါ့ဟာရ အျပင္ ''ျမဳံ''ဟူ၍လည္း ေကာင္း ''ျမဳန္''ဟူ၍လည္းေကာင္း
''ျမဳမ္''ဟူ၍လည္းေကာင္း ''ျမဴ''ဟူ၍လည္းေကာင္း ''ျမိဳ႔''ဟူ၍လည္းေကာင္း
မူကြဲစာလုးံေပါင္းျဖင့္ေရးသားထားပါသည္။ ျမိဳ ,ျမဳန္, ျမဳမ္ ,ျမဴ ,ျမိဳ႕ဟူေသာ
အေရးအသားသည္ ''ျမိဳ''လူမ်ိဳးတစ္မ်ိဳး ကုိသာေရးသားေဖာ္ျပျခင္းဟုမွတ္ယူနုိင္ သည္။ အိနၷိယတုိင္းရင္းသားမ်ားက''ျမိဳ'' လူမ်ိဳးမ်ားကုိ ''ျမဳံဂ်ာ''ဟုေခၚေဝၚေနျကသည္။
ျမိဳလူမ်ိဳးမ်ားသည္ မ်က္ေမွာက္ကာလ ေခတ္ထိတုိင္းရင္းသားမ်ိဳးနြယ္စုတစ္ခုအ
ျဖစ္အထင္အရွားေနထုိင္ျကျခင္းစသည့္ အေျကာင္းအခ်က္မ်ားကုိေထာက္လ်ွင္
အထက္ပါရခုိင္ရာဇဝင္က်မ္း ျမန္မာ့စြယ္စုံ က်မ္း နွင့္တစ္ျခားေသာ စာအုပ္စာေပ
တုိ့တြင္အေရအသားေဖာ္ျပျကေသာ''ျမံဳ, ျမဳန္,ျမဳမ္,ျမိဳ,ျမဴ ''ဟူေသာစာလုးံ
ေပါင္းဟန္မ်ားသည္ ''ျမိဳ''လူမ်ိဳးမ်ားကုိ ပင္ရည္ညြန္းေရးသားထားျခင္းျဖစ္ပါသည္။
ထုိ့ေျကာင့္'' မရုိ,ျမိဳ''ဟူေသာအသံ ထြက္နွင့္အေခၚအေဝၚမ်ားသည္ တစ္ျခား
တုိင္းရင္းသား ျဖစ္ေသာ ရခုိင္တုိ့က ေခၚေဝၚသည့္ အမည္ျဖစ္ပါသည္။ ျမိဳလူ
မ်ိဳးတုိ့က မိမိတုိ့လူမ်ိဳးကုိရည္ညြန္း ေခၚေသာအခါ ( ျမဴ Mru)ဟုေခၚပါသည္။''ျမိဳ,မရုိ''တုိ့
သည္ သူတုိ့ကုိ သူတုိ့ ''မရုဆာ Mrucha'' သုိ့မသုတ္ ''မရုိစာ Mrocha''ဟုေခၚပါသည္။ ''လူ ''လူသား''ဟု
အဓိပၸါယ္ရပါသည္။ နုိင္ငံအားျဖင့္ ျမန္မာ နုိင္ငံ ရခုိျပည္ ရုိးမေတာင္တန္း
ဘဂၤလားေဒရ့္နုိင္ငံ စစ္တေကာင္းေတာင္တန္း အိနၷိယနုိင္ငံ Bengal
''ျမိဳMro,ျမဴMru''လူမိ်ဳးမ်ားကုိသုးံနုိင္ငံ အသိသိမွ ေဖာ္ျပေရးသားထားေသာအမည္နာမကုိ
ေအာက္ပါအတုိင္း Ethnologue Languages of the World မွာေဖာ္ျ
ပခ်က္နွင့္ ျမန္မာစာအားျဖင့္ ရခုိင္ရာဇဝင္က်မ္းအမ်ားျပား ျမန္မာ့စြယ္
စုံက်မ္း တစ္ျခားေသာ စာအုပ္စာေပမ်ား တြင္ေရးသားေဖာ္ျပခ်က္ျဖင့္နုိင္းခ်ိန္မယ္။

၁။ Myanmar ျမန္မာ
Mru
language name Mru
population 20,000 in
in Myanmar( 1999ABWE)
Location Rakhine State,Buthidaung,Maungdaw,
ponnagyun,townships.
Alternate names Dak,Launghu,
Mro,Mrucha,Mrung,Mrusa,Murung,Niopreng,Taung Mru
Dialects Anok,Dowpreng(Doumrong,pongmi,Tamsa),Laungghu,Sungma.
ျမဴ,ျမိဳလူမ်ိဳး
ျမန္မာနုိင္ငံ ၌ ၁၉၉၉ ခုနွစ္တြင္ ျမိဳလူမ်ိဳး
လူဦးေရ ၂၀,၀၀၀ ေလာက္သာျဖစ္ပါသည္။
ေနထုိင္ရာေဒသ
••••••••••••••••••
ရခုိင္ျပည္ ဘူးသီးေတာင္,ေမာင္ေတာ, ပုဏၰကြ်န္း ျမိဳ့နယ္မ်ားတြင္ေနထုိင္ျကပါ
သည္။ အမည္နာမ အေခၚေဝၚ ဒတ္,ေလာက္တူ,ျမိဳ ,မရုဆာ,ျမဳံ, မရုစာ,
ျမဳန္ ,ေနာက္ျပည္, ေတာင္မရု,တုိ့ေခၚ ေဝၚျခင္းကုိေတြ႔ရျခင္း။
အေနာက္Anok ,Dowpreng ေျမနိမ့္ ရာေဒသ ,ေတာေတာင္တန္းေဒသကုိ sungmaလုိ့ေခၚတဲ႔ ေနရာေဒသတြင္ေန ထုိင္ျကသည္။

၂။ india အိနၷိယ
ျမဴ,ျမိဳလူမ်ိဳး
Language name Mru
population Ethic population:
2,100
location west Bengal,jalpaiguri,
Nadia and Hoogly districts.
Alternate Names Mro,Mrung,
Murung,Niopheng..
ျမဴ ,ျမိဳလူမ်ိဳး
အိနၷိယျပည္တြင္ ၂၁၀၀လူဦးေရေဖာ္ျပထားပါသည္။ အေနာက္ဘက္ျခမ္း ဘန္ဂါ,ဂ်ပါကူရီ,
နာဒီယာနွင့္ ေဟာက္လီ ေဒသတြင္ေနထုိင္ျကသည္။ ထုိေဒသတြင္ေနထုိျကေသာ ျမိဳ,ျမဴလူမ်ိဳး
အေခၚအေဝၚ ျမိဳ ,ျမဳံ, ျမဳန္,ေနာက္ျပည္ စသည္ျဖင့္ေခၚထားျခင္းကုိျမင္ေတြ႔ရပါသည္။
၃။ Bangladesh ဘဂၤလားေဒရ့္
iso 639-3 Mro Alternate Names Maru,Mrung,
Murung population total all countries: 50,000 Location chittagong, Division,
Bandarban district. Langguage Maps southern Bangladesh India Map4 central Myanmar Dialects Anok,Dowpreng,Sungma,Lexical similarity: 13%with Mro-khimi
chin[cmr],72%-76%with Anu- Hkongso chin [anl];similarity
with Anok,Dowpreng,and Sungma dialects in Bangladesh is high:91%-98%.
ဘဂၤလားေဒရ့္နုိင္ငံ Iso 639-3 ဘာသာစကားကုတ္'' ျမိဳ Mro''
ျမိဳလူမ်ိဳးကုိ ေခၚေသာအမည္နာမ မာရု,မရု ,ျမဳံ ,ျမဳန္ ,ျမဳမ္ လူဦးေရစုစု
ေပါင္း ၅၀,၀၀၀ေလာက္ေဖာ္ျပထားပါ သည္။ ေနထုိင္ရာေဒသ စစ္တေကာင္း
ေတာင္တန္း ဘန္ဒါဘင္ ေဒသမ်ားတြင္ ေနထုိင္ျကပါသည္။
ဘာသာစကားအသိသိေျပာေသာလူမ်ိဳး စု၏ ေျမပုံ ဘဂၤလားေဒရ့္နုိင္ငံ ေျမပုံ အိနၷိယနုိင္ငံေျမပုံနွင့္ ျမန္မာနုိင္ငံေျမပုံ အသိသိတြင္ ျမိဳ,ျမိဳလူမ်ိဳးနာမည္ကုိေတြ႔
ရျခင္း။ ျမိဳ,ျမဴ လူမ်ိဳးအစစ္နွင့္ ျမိဳခမိလူမ်ိဳးတစ္ခ်ိန္တုန္းကခံယူထားေသာလူမ်ိဳးစုနွင့္ ဘာသာစကား ၁၃ရာခုိင္နုန္းသာတူညီမူကုိေတြ႔ရျပီး ေခါင္စုိ ခ်င္းလူမ်ိဳးစုနွင့္ ျမိဳ,ျမဴလူမ်ိဳးစု
သည္ဘာသာစကား ၇၂-၇၆ရာခုိင္နုန္း တူညီေနသည္ကုိေတြ႔ရပါသည္။
ဒီမွာဆက္လက္ရႈျကပါ..
Though they are now living in southern part of CHT,they came
to this resion several hundred years ago from the state of Arakhine in Myanmar( Brauns and Loffer,1990:34).Captain Lewin's writing also reveals that
the Mru formally living in the Rakhine hills and a Mru was
king of Arakhine in the 14th century.However,they were forced from Arakhine hills by
the Khumi tribe due to a blood feud between them and came
to Bandarban (Lewin,1869:92). There is a popular tale among the Mru of how they came in
this resion and how their name was set forth.The name Mru is spelled and pronounced differently by different group, for instance, ''Murong''or ''Murung'' as it is called by the
Bangali, ''Mro''by the Marma and ''Mru''by themselves (Brauns and Loffer,1990).
ျမန္မာနုိင္ငံ ရခုိင္ျပည္မွ နွစ္ရာေက်ာ္ကေန ေျပာင္းေရြ႔လာျပီး ယခု စစ္တေကာင္းေဒသ
ေတာင္ဘက္ျခမ္း ေနရာေဒသမ်ားတြင္ေနထုိင္ျကပါသည္။ Brauns and Loffer,1990:34).
(Captain Lewin) ေရးသားခ်က္တြင္လည္း ''ျမဴ Mru''လူမ်ိဳး ရခုိင္ေတာင္တန္းေဒသမ်ားတြင္ေနထုိင္ျပီး
''ျမဴMru''မင္း ရာစု ၁၄တြင္ ရခုိင္ျပည္မွာ မင္းမႈခဲ႔ျခင္းေရးသားထားပါသည္။ ရခုိင္ျပည္
တြင္ မင္းအျဖစ္ ေနလာခဲ႔ေသာ္လည္း khumi ခူမီးလူမ်ိဳးအလုးံရင္း ထုိးဝင္လာျခင္းေျကာင္းရခုိင္ျပည္မွ နွင္ထုတ္ ခံရျပီး Bandarban ဘန္ဒါဘင္ ေဒသတြင္ ေနထုိင္လာျကသည္။(Lewin,1869:92).
ဒီအေျကာင္းအရာမ်ားသည္ ''ျမဴ Mru ''မာထင္ရွားေက်ာ္ျကားေသာပုံ
ျပင္ ျဖစ္ပါသည္။ ''ျမဴ'' နာမည္ကုိ အမ်ိဳးမ်ိဳး အသံထြက္ျပီးစာလုးံေပါင္း အသိသိျဖင့္ေရး
သားေခၚဆုိျကပါသည္။ ''ျမဳံ Murong ''or Murung'' အသံထြက္စာလုးံေပါင္း ကုိ
ဘဂၤလီ အိနၷိယလူမ်ိဳးမ်ားကေခၚျခင္း, ''ျမိဳMro''အသံထြက္ စာလုးံေပါင္းကုိ ရခုိင္
လူမ်ိဳးမ်ားက ေခၚျခင္း,''ျမဴMru''အသံထြက္ စာလုးံေပါင္းကုိ သူတုိ့ကုိသူတုိ့ ေခၚျခင္းေတြ႔
ရွိရပါသည္။(Brauns and Loffer,1990). ''ျမိဳ'' ဟူေသာေဝါဟာရ၏အရင္းျမစ္ကုိ
ထပ္မံရွာေဖြျကည့္သည့္အခါ ေအာက္ပါ အခ်က္မ်ားကုိေတြ႔ရပါသည္။ျမန္မာနုိင္ငံ
ရခုိင္ျပည္ ေမာင္ေတာ့ျမိဳ႔နယ္ ဘူးသီးေတာင္ျမိဳ႕နယ္ ပုဏၰက်ြန္းျမိဳ႕နယ္
နွင့္ ေက်ာက္ေတာ္ျမိဳ့နယ္အနည္းငယ္ ရွိ ''ျမိဳ''လူမ်ိဳးတုိ့သည္ မိမိတုိ့လူမ်ိဳးကုိ
''ျမဴMru,Mrocha ျမိဳစာ''ဟုေခၚေဝၚျက ေျကာင္း ''ျမိဳစာ''၏အဓိပၸါယ္နွင့္ယင္းနီး
စမ္သည့္ အဓိပၸါယ္မ်ားကုိ ဤသုိ့ျဖင့္ ေတြ႔ရွိပါသည္။
ျမိဳလူမ်ိဳးတုိ့သည္ကုဝဏီျပည္ျကီးပ်က္စီး ျပီးေနာက္အာသံနယ္ဘက္မွ တစ္ဆင့္
ကစၦပနဒီျမစ္ညာေဒသမ်ားသုိ့အေျခခ်ေနထုိင္လာသည့္ကာလအပုိင္းအျခားမွျမန္
မာနုိင္ငံလြတ္လပ္ေရးမရမီကာလအထိ ျမိဳ႕ရြာတည္ေဆာက္သည့္အခါတုိင္းခုိင္
မာေသာျခံစည္းရုိးခတ္၍ေနထုိင္ခဲ႔ျကေလ သည္။ ျခံစည္းရုိး (၇)ထပ္ကာရံထားျပီး
အခုိင္အမာေနထုိင္ျခင္းကုိ ''မရူေရာက္ဒီ'' ''မရူဆာဒီ''ဟူ၍ေခၚေဝၚေလသည္။''မရူ''
ျပဳလုပ္၍ေနထုိင္္ေသာလူမ်ိဳး တစ္နည္း ''ျခံစည္းရုိးတြင္ေနထုိင္ေသာသူမ်ား''
ဟူေသာအနက္ကုိရည္ညြန္း၍ ''မရူ Mru'' မွ ''မရုိ'' ''ျမိဳ''ဟူ၍ေျပာင္းလဲေျပာင္းလဲ
ေရြ႔ပါသည္။ ''ျခံစည္းရုိးကုိ''ျမဴ Mru'' ''Mro ျမိဳ'' ဘာသာစကားျဖင့္ေခၚတဲ႔အခါ
မွာ ''kasui ခါ ဆုလ္''လုိ့ေခၚေနရပါသည္။
ျမိဳဘာသာစကား၌ ''မရုိ''ျမိဳ''ဟူေသာ ေဝါဟာရမ်ားကုိလည္းေကာင္းျမဳံ ,ျမဳန္
ျမဳမ္ဟူေသာေဝါဟာရမ်ားကုိလည္းေကာင္း ဘဂၤလားေဒရ့္ စစ္တေကာင္းေနေျမ
အိနၷိယေနေျမတုိ့တြင္ ေနထုိင္ေသာ ''ျမိဳ'' ''Mro'',Mru ျမဴ''လူမ်ိဳးစုကုိ ယေန့ထိတုိင္ ''ျမဳံ''ဟူေသာအေခၚအေဝၚ တစ္ျခားလူမ်ိဳးစုကေခၚေန ျကျခင္းေတြ႔ရပါသည္။
""ျမိဳလူမ်ိဳးမ်ားသည္ ရခုိင္ျပည္ကုိမင္းမူ ခဲ႔ျခင္းကုိလည္း ရာဇဝင္က်မ္းအသိသိက
အခုိင္အမာေဖာ္ျပထားပါသည္။ထုိေဖာ္ ျပခ်က္မ်ားသည္ ''ျမိဳ Mro'' Mruျမဴ''
လူမ်ိဳးတစ္ခုတည္းကုိေဖာ္ျပျခင္း ပထဝီ အရေသာ္လည္းေကာင္း နာမည္မူကြဲ
ရွိေသာ္လည္းေကာင္း ဆင္စပ္မူတစ္ထပ္ တည္းပင္ေတြ႔ရပါသည္။

ျမိဳ႔ေဟာင္း (ေျမာက္ ဦးျမိဳ႕)ကုိမင္းေန ျပည္ေတာ္အျဖစ္ဦးစြာတည္ေထာင္သူမွာ
ပဲျဖဴပင္းျဖစ္ပါသည္။ပဲျဖဴမင္းသည္ ေဝသာလီကုိစြန့္၍ ေျမာက္ဦးျမိဳ႔ကုိတည္
ေထာင္ကာသကၠရာဇ္ ၃၃၈ခုနွစ္မွ ၃၅၆ခုန ွစ္အထိစုိ့စံသည္။ထုိေနာက္မင္းေစာမြန္သည္ သကၠရာဇ္၇၆၆ ခုနွစ္တြင္ရခုိင္ထီးနန္းကုိဆက္ခံစုိ့စံ၍၇၆၈ ခုနွစ္တြင္ ေလာင္းခ်က္ျမိဳ႕ကုိျမန္မာတုိ့
သိမ္းယူသည္။(ေလာင္းခ်က္ျမိဳ႕ လည္း ရႈ။)ထုိ့ေနာက္မြန္တုိ့ တုိက္ခုိက္ျကျပန္ရာ
ရခုိင္ျပည္တြင္မင္းမဲံကာဖရုိဖရဲျဖစ္ျပီးလ်ွင္ မင္းေစာမြန္သည္ အေနာက္ဖက္သုိ့ထြက္ေျပးတိမ္းေရွာင္ရာ
မွ သူရတန္မင္းအကူအညီျဖင့္ထီးနန္းျပန္ ရေသာအခါ သကၠရာဇ္ ၇၉၂ခုနွစ္နတ္ေတာ္လဆန္း ၁ရက္တနဂၤေႏြေန့တြင္ ေျမာက္ဦးျမိဳ႔ကုိ တည္၏။ ရာဇဝင္တြင္ပဲျဖဴမင္း ပဌမေျမာက္ဦးျမိဳ႔ကုိမေရတြက္ပဲ မင္းေစာမြန္ကုိသာ ပဌမေျမာက္ဦးျမိဳ႕တည္မင္းဟုေရတြက္ ေလသည္။ထုိမင္းမွစ၍မင္းေပါင္း ၁၂ပါး
ဆက္လက္စုိးစံခဲ႔ရာ မင္းေခါင္ရာဇာ လက္ထက္အထိ စည္ပင္လာခဲ႔သည္။
မင္းေခါင္ရာဇာ၏သားေတာ္သံတြဲစား မင္းပါျကီးသည္။သကၠရာဇ္ ၈၉၃ခုနွစ္တြင္
နန္းတက္ေလရာ ေျမာက္ဦးျမိဳ႕ေတာ္ကုိထပ္မံ အျကီးက်ယ္တည္ေဆာက္ျပဳစုသည္။
မင္းပါျကီးမွ၍မင္းေပါင္း ၂၈စေနေန့တြင္ ျမန္မာမင္း ဘုိးေတာ္ဘုရားကသိမ္းယူ
ေလသည္။ထုိနွစ္မွ စ၍ေျမာက္ဦးတြင္ ျမိဳ႕ ဝန္မ်ားခန့္၍အုပ္စုိ့ေစခဲ႔ရာ ပဌမဆုးံျမိဳ႕
ဝန္အျဖစ္ခန့္အပ္ျခင္းခံရသူမွာနနၵပျကန္ ျဖစ္၏။နနၵပျကန္၏ေနာက္ျမိဳ႕ဝန္ ၈ဦးဆက္လက္အုပ္ခ်ဳပ္ခဲ႔ေလသည္။ ခရစ္၁၈၂၄ခုနွစ္ ပဌမအဂၤလိပ္ျမန္မာ
စစ္ပြဲအတြင္းက အဂၤလိပ္စစ္ဗုိလ္ျကီး ေမာ္ ရစ္ဆန္၏ စစ္တပ္မ်ားသည္ျမိဳ႕ေဟာင္း၌
စခန့္ခ်ရာ အဖ်ားေရာဂါျဖင့္ စစ္သားမ်ား စြာေသဆုးံရုံမက စစ္ဗုိလ္ခ်ဳပ္ကုိယ္တုိင္
လည္း မက်န္းမမာျဖစ္၍ ျပန္ရသျဖင့္ လမ္းခရီးတြင္ကြယ္လြန္သည္။ထုိစစ္ပြဲျပီး
တြင္ စစ္ေတြျမိဳ႕ကုိတည္၍ျမိဳ႔ေတာ္ကုိေျပာင္း ေရြ႔လုိက္ေလသည္။
''ျမိဳလူမ်ိဳးသည္'' တိဗက္-ျမန္မာအစုမွ ရခုိင္အုပ္စုခြဲတြင္ပါ ဝင္ေသာ တုိင္းရင္းသားလူမ်ိဳးမ်ားအနက္
ျမိဳလူမ်ိဳးတုိ့သည္ စစ္ေတြခရုိင္ ဘူးသီးေတာင္ေဒသ နွင့္ယခင္ရခုိင္ေတာင္တန္းေဒသ ယခု
ခ်င္းဝိေသသတုိင္းပီးေခ်ာင္း မီးေခ်ာင္း တေလ်ာက္တြင္ေနထုိင္ျကသည္။ထုိ့ျပင္
အေရွ႔ပါကစၥတန္ျပည္ စစ္တေကာင္း ေတာင္တန္း ဗုိလ္မင္းေထာင္ေတာင္
တန္းနယ္ အစြန့္အဖ်ားတြင္လည္းျမိဳလူ မ်ိဳးတုိ့ေနထုိင္ျကသည္။၁၉၃၁ခုနွစ္ သန္
ေခါင္စာရင္းအရ ျမိဳလူမ်ိဳးတုိ့၏ဦးေရမွာ ၁၃,၇၆၆ခန့္ရွိသည္။ျမိဴလူမ်ိဳးတုိ့သည္
ျမိဳ႔ျကီးျပျကီးနွင့္မနွီး ေတာေတာင္ေခ်ာင္းေျမာင္းထူထပ္ေသာအရပ္မ်ားတြင္ေရွ႔ဓေလ့အတုိင္းေတာင္ယာပဲခင္း လုပ္ကုိင္သားေသာက္လ်က္ရွိျက သည္။ေယာက်ၤားတုိ့မွာ အနံ တဝါးေလာက္အျပာေရာင္ အဝတ္ရွည္ကုိ
ခါးေတာင္းက်ိဳက္၍ဝတ္ျကျပီးလ်ွင္ မိန္းမမ်ားမွာ အက်ၤီဝတ္ျကရုိး ထုးံစံမရွိဘဲ
နက္ျပာေရာင္အဝတ္စ အနံတထြာေလာက္ကုိဒူးဆစ္အထိဆီးစပ္ေအာက္ေရွာ၍ပတ္ရစ္ဝတ္ဆင္ျကသည္။
ထုိအဝတ္စားခါးတြင္ျမဲေစရန္ပတီးစည္းလုးံျကီးမ်ား သီထားေသာျကိဳးမ်ားျဖင့္
ရစ္ပတ္စည္းေနွာင္၍ေသာ္လည္းေကာင္း ထားတတ္၏။ ရုိးသားစြာေနထုိင္ေလ့ရွိသည္။လူအုိလူမင္း
မ်ားကုိလုပ္ကုိင္ေက်ြးေမြးမည့္သားသမီး မရွိလ်င္ ကာလသားမ်ားသည္ စု၍အပုိ
သက္သက္ေတာင္ယာလုပ္ျပီးလ်ွင္ဝမ္း စာထည့္ေပးျက၏။ ေခါင္းကုိက္ ဝမ္းနာ ဖ်ားနာျခင္းမွစ၍ နတ္ဖမ္းစားသည္ဟု အယူရွိျပီးလ်ွင္ က်ြဲ နြားဝက္တုိ့ကုိသတ္
၍ နတ္တင္ေလ့ရွိသည္။ေတာင္ေပၚယာခင္း တြင္မ်ိဳးျကဲခါနီး၌ ျကက္ကုိအေကာင္မ်ား
စြာ သတ္၍ ျကက္ေသြးျဖင့္ယာခင္းကုိ ပင္ဖ်န္းကာ ယခင္းေကာင္းေစရန္လည္း
နတ္တင္လည္းရွိသည္။ ျမိဳလူမ်ိဳးတုိ့သည္ တခ်ိန္က ရခုိင္ျပည္တြင္
မင္းဧကရာဇ္မ်ားအျဖစ္ နန္းတက္၍ ''ျမိဳ'' မင္းနွစ္ဆက္ ကုိပင္ထူေထာင္ခဲ႔ဖူးေလ
သည္။ထုိသုိ့''ျမိဳ''မင္းဆက္နန္းတက္ခဲ႔သည္မွာ သကၠရာဇ္ ၁၃၁ခုနွစ္မွ ၁၅၆ ခုနွစ္
အထိ၂၅နွစ္ခန့္ျကာခဲ႔ေလသည္။ ဤသုိ့ျမိဳမင္းဆက္ နွစ္ဆက္ ထူေထာင္
ခဲ႔ဘူးေသာ ျမိဳလူမ်ိဳးတုိ့မွာ ယခုအခါမထင္ မရွားေသာ လူမ်ိဳးအေနျဖင့္တည္ရွိကာ
အျခားျမန္မာနုိင္ငံတုိင္းရင္းဘြားတုိ့ကပင္ ျမိဳလူမ်ိဳးတုိ့အေျကာင္းကုိမသိရွိျကေပ။
ျမန္မာ့စြယ္စုံ က်မ္း အတြဲ( ၉) အပုိင္း (ခ) (စာ-၄၂၅-၄၂၆). ျမိဳ သုိ့မဟုတ္ ျမံဳေခၚလူမ်ိဳးစု
ကုိအဂၤလိပ္ဘာသာစကားျဖင့္ေရးထား သည့္ စာအုပ္မ်ားတြင္ Mro,Mru,Murang ဟုအမ်ိဳးမ်ိဳးစာလုးံ
ေပါင္းျကသည္ကုိေတြ႔ရပါသည္။ ထုိျမံဳလူမ်ိဳးသည္ ရခုိင္ျပည္တြင္ေနထုိင္ခဲ႔ေျကာင္း ရခုိင္
ျမန္မာအနြယ္မ်ားျမန္မာနုိင္ငံသုိ့မေရာက္မီကပင္ ရခုိင္ျပည္ထဲတြင္ရွိခဲ႔ေသာ ေရွ႔ဦး
သူမ်ားျဖစ္ေျကာင္းတုိ့ကုိေခတ္ သစ္ပညာရွင္မ်ားက တညီတညြတ္တည္း
ဆုိျကပါသည္။ ျမဳံမ်ားသည္( ခူမီး ခမြီး) မ်ားကနွင္ထုတ္သျဖင့္ ရခုိင္ျပည္မွထြက္
ခဲ႔ရျပီး ယခုေနရာသုိ့လာေရာက္ေနထုိင္ရ ျခင္းျဖစ္သည္ဟုဆုိပါသည္။ ယခုအခါ
ေယဘုယ်အားျဖင့္ျမံဳတုိ့၏ေနရာမွာ စစ္တေကာင္းေတာင္တန္းေဒသ ဘန္ဒါရဘင္ သုိ့မဟုတ္ ဘနၵရာဘင္
Bandarban နယ္တစ္ဝုိက္ျဖစ္ပါသည္။ မနုႆေဗဒပညာရွင္တစ္ခ်ိဳ႔က ျမဳံတုိ့၏
ကုိယ္ခနၡာအေနအထားအသားအေရ စသည္တုိ့ကုိျကည့္၍ျမဳံတုိ့သည္ နီဂရြိဳက္
Negroidမ်ိဳးနြယ္ျဖစစ္သည္ဟုဆုိျကပါသည္။ သုိ့ရာတြင္ အခ်ိဳ႔ေသာမနုႆေဗဒပညာရွင္မ်ားက
မူ ျမဳံဟူေသာအမည္နွင့္တကြ ျမံဳတုိ့၏မ်ိဳးနြယ္စု Clan အမည္မ်ားမွာ
တိပါရစကားမ်ားျဖစ္သည္။သူတုိ့၏လူမူေရးထုးံတမ္းမ်ား ပြဲလမ္းမ်ားသည္ တိပါရမ်ိဳးနြယ္စုတစ္မ်ိဳးျဖစ္ေသာ ''ရုိင္'' ''Riang''မ်ိဳးေဆြစုနွင့္နီးစပ္တူညီသည္ဟု ဆုိပါသည္။ထုိ့ေျကာင္း ျမဳံတုိ့ကုိ ပညာရွင္မ်ားကတိပါရလူမ်ိဳးမ်ားထဲတြင္ ထည့္သြင္းသတ္မွတ္ပါသည္။ဤေဆာင္းပါးစတြင္ေဖာ္ျပခဲ႔ေသာ ''ပန္းတံေမာင္နွင့္ သံတြဲတူ ဘြဲ႔ အဲးေခၚ ရခုိင္ေရွးေဟာင္း ကဗ်ာဝတၴဳတြင္လည္းျမံဳျပည္ကုိရည္းျမံဳျပည္ဟုလည္းေကာင္း ျမံဳအမ်ိဳးသားအ
မ်ိဳးသမီးကုိရည္းသူ ရည္းသူမ ရည္သူသား စသည္ျဖင့္ေခၚေဝၚသုးံနႈန္းသည္ကုိေတြ႔ရသည္။''ရည္း''ကုိရခုိင္အသံထြက္ျဖင့္ ''ရုိင္း''
ဟုလည္းထြက္နုိင္သည္။ ''ရုိင္''လူမ်ိဳးနြယ္ ကုိပင္ဆုိလုိသည္ဟုယူဆစရာရွိေလသည္။
ျမဳံတုိ့သည္ အလြန္ေအးေအးေဆးေဆးျငိမ္းျငိမ္းခ်မ္း ခ်မ္းေနတတ္ေသာလူမ်ိဳးတစ္မ်ိဳးျဖစ္သည္ဟုဆုိပါသည္။အခ်င္းခ်င္းအျငင္းခုန္ျဖစ္လွ်င္လည္း ခုိက္ရန္မျဖစ္ပြားပဲ နတ္ဆရာ ကုိပင့္ေခၚ၍ နတ္၏အဆုးံအျဖတ္ကုိေတာင္းခံေလ့ရွသည္ဟုဆုိ၏။အတိတ္နိမိတ္ကုိလည္း အလြန္
ယုံျကည္ျကသည္ဟုဆုိပါသည္။သုိ့ေသာ္လည္း သူတုိ့သည္ ဗုဒၶဘာသာသက္ဝင္သူမ်ားျဖစ္သည္ဟုဆုိပါ
သည္။ထုိ့ျပင္ ျမံဳမ်ားသည္ကခုန္ျခင္းကုိ ေပ်ာ္ရြင္းေရး ေဖ်ာ္ေျဖေရးတုိ့အတြက္
ေလာက္သာမဟုတ္ ထြန္းကားပြားစီးပြား ေရးအတြက္ ေဆာင္ရြက္ခ်က္တစ္ရပ္လည္းျဖစ္သည္ဟု
ယုံျကည္ျကပါသည္။ ထုိ့ေျကာင့္ သီးနွံစုိက္ေသာအခါ ကခုန္ပြဲ
မ်ားျပုလုပ္ေလ့ရွိျက၏။ ျမဳံအမ်ိဳးသမီးမ်ားသည္အိမ္မူ ကိစၥမ်ားအျပင္ ေတာင္ယာလုပ္ျခင္းကဲ႔
သုိ့ေသာ လုပ္ငန္းမ်ိဳးတြင္လည္းေယာက်ၤားတုိ့နွင့္ တန္းတူလုပ္ကုိင္ျကသည္။ျမံဳအမ်ိဳးသမီးမ်ားက အမ်ိဳးသားမ်ားထက္ပုိမုိအလုပ္လုပ္သည္ ဆုိ၏။ အလုပ္လုပ္ရာတြင္မကအခ်စ္ေရး
ကစၥမ်ားတြင္လည္း ျမံဳလုံမပ်ိဳတုိ့က လုလင္ထက္ ပုိ၍ ဇြတ္တရြတ္ျပဳတတ္သည္
ဆုိပါသည္။ခုိးရာလုိက္ရမယ့္ကိစၥမ်ိဳးတြင္ စီစဥ္ေဆာင္ရြက္သူမွာမိန့္ကေလးပင္ျဖစ္
သည္ဟုဆုိပါသည္။ ျမဳံတုိ့သည္ သူတုိ့၏ သမုိင္းအေျကာင္းကုိ ဘာမ်ွေရေရရာရာ
မသိျကေသာ္လည္း ျမန္မာနုိင္ငံတြင္ရွိ စဥ္က'' အရီ''ေခၚဘုရင္၏ေျမွာက္စားျခင္း
ကုိခံခဲရသည္ဟုဝင့္ျကြေလ့ရွိျကေျကာင္းျဖင့္''စုံျမိဳင္ရိပ္ဝယ္''တြင္ေရးသူမစၥတာဆတၱားက ေဖာ္ျပထားပါသည္။
''အရီ''ဘုရင္မွာမည့္သည့္ဘုရင္ျဖစ္သည္ဟုမသိသာေသာ္လည္းရခုိင္ရာဇဝင္ေျမာက္ဦးမင္းဆက္တြင္ပါဝင္ေသာ မင္းခရီး သုိ့မဟုတ္ အလီခင္ေခၚ နုရနုပင္ျဖစ္ေလမည္လားဟုေတြ႔ထင္မိပါ
သည္။ထုိ့ျပင္ ၁၄ရာစုေလာက္ကရခုိင္ျပည္ တြင္ ျမဳံအမ်ိဳးသားနွစ္ဦးသည္ ဘုရင္ျဖစ္
ခဲ႔သည္ဟု ဆတၱားကဆုိပါသည္။သုိ့ရာ တြင္ ၁၄ရာစု သုိ့မဟုတ္ ၁၀ရာစုအတြင္း
ကျဖစ္ပါသည္။ထုိအေျကာင္းကုိ ရခုိင္မင္း သမီးဧခ်င္းတြင္ ေတာင္ယာပဲဝယ္ အျမဲေနပင္ ျမိဳတြင္
ထင္ရွား သင္းျကီးသားလ်ွင္ ရည္သြား လုးံရပ္ စည္းျကပ္က်စ္ေျကာ ေခ်ာေမာ
ဆင္းေရာင္ ညီေနွာင္သားဘ သုးံေယာက္ရ၍ အစတည္တုံ အျမတုံနွင့္
တူစုံသားေမာင္ ထီးနန္းေဆာင္၍ ေနာက္တလစ္မူ သားပဲျဖဴနွင့္ ရိပ္ျဖဴ
ေဆာင္းခ်ဳပ္ ျပည္ရြာအုပ္လ်က္ ဟု ဆုိထားသည္ကုိေတြ႔ရပါသည္။
ရခုိင္ျပည္တြင္ဘုရင္အျဖစ္ကုိပင္ ေရာက္ခဲ႔ေသာ္လည္း ျမံဳလူမ်ိဳးတုိ့သည္
ေခတ္အလုိက္ေျပာင္းလဲလာေသာ လူ့ ယဥ္ေက်းမူမ်ားကု္ိေထြးပုိက္လုိဟန္မရွပါ။
''ပန္းတံေမာင္နွင့္သံတြဲ႔ ဘြဲ႔ အဲးမွ ျမဳံ(ျမိဳ) တုိ့၏ သဘာဝအသြယ္သြယ္ကုိေဖာ္ျပခ်က္
မ်ားတြင္တစိေနရာ ၌ ထဘီတုိေလာင္း ျမိဳဘာသာမွာ ဝါးနား ေတာင္း ျမိဳမဘာသာ ဖုန္းဆုိးေတာင္မွာ ဝါးေကာက္လားေရ က်ပ္ျကိဳးသုးံပင္ ဇင္ေခ်င္းေျမာင္ကုိ ေလွကားတင္ေရ
ထုပ္လုပ္ေကလုးံ ျမိဳမရုိးမွာ ရင္မဖုးံေလ ဟုစမ္ဆုိထားပုံက ထုိအခ်က္ကေထာက္
ခံလ်ွက္ရွိေနပါသည္။
မစၥတာ ဆတၱားကလည္း ျမံဳတုိ့သည္ ေရွ႔ေဟာင္းစနစ္ကုိဖက္တြယ္လ်က္ပင္
ရွိေသးေျကာင္း ၁၉၇၁ ခုနွစ္က ဒကၠား ျမိဳ႔မွ ထုတ္ေဝလုိက္ေသာ သူ့၏ ''စုံျမိဳင္
ရိပ္ဝယ္''စာအုပ္တြင္ေရးသားထားပါသည္။ ဒီအေျကာင္းဆုိင္ရာ သည္ျမိဳခမိလုိခံယူေသာ
လူမ်ိဳးစုနွင့္ ပါဝင္ပတ္သက္မူကုိ မေတြ႕ရွိေပ။ၿမိဳတုိင္းရင္းသား စာေပႏွင့္ ဘာသာတရား
•••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••
ုၿမိဳတုိင္းရင္းသားအစစ္တုိ႔သည္ ျမန္မာျပည္မွာ ေ႐ွ႕ဦးသူမ်ားျဖစ္ၾက ေသာ္ျငားလည္း ဘာသာတရား နဲ႔စာေပ
ကုိယ္ပုိင္မ႐ွိေသး ရခုိင္စာေပကုိသာ အသုးံျပဳ ေနျခင္းျဖစ္သည္။ ဘာသာတရားလည္း
မေပၚေပါက္တဲ့အတြက္ဗုဒၶဘာသာ နတ္ဘာသာ ကုိးကြယ္ၾကပါတယ္။ ၁၉၈၀ခုႏွစ္
မာ Manley Mro ,(Man of God)ဆုိ လည္း မွားမယ္ မထင္ဘူး သူ႔ကုိ အိပ္မက္႐ူပါ
႐ုံေပးၿပီး ေရးလုိက္ပါတယ္ အဲစာေပကုိ ၿမိဳဘာသာစကားအားျဖင့္ (krama )စာေပ
(Krama)ဘာသာတရားတစ္ျပန္တည္းေပၚ ေပါက္လာပါတယ္။ ေ႐ွ႕ကပင္ ဘုရားသခင္
က ၿမိဳလူမဴိးအတြက္ စာေပ ေပးပါတယ္။ စာေပကုိ ၿမိဳလူမဴိးဆီ ပုိးဖုိ႔ ဘုရားသခင္က
ငွက္ပဴိး႐ြက္နဲ႔ ေရးၿပီး ႏြားကုိပုိးခန္းလုိက္ ပါတယ္။ ေကာင္းကင္ခရီး(လမ္းခရီး)ကေဝး
လွေသာေၾကာင္း လမ္းတစ္ဝွက္ေလာက္မာ ႏြားက ေရဆာ ေမာပန္း တဲ့အတြက္ ငွက္ပဴိး
ရြက္မာေရးထားတဲ့စာ (စာရြက္)ကုိမ်ိဳခ်လုိက္ ပါသည္။ ၿမိဳလူမဴိးမ်ားက စာလာပုိးတဲ့သူကုိ
ေစာင္းေမ်ာ္ရင္း ေပ်ာ္ေနၾကပါသည္။ၾကာလာ လည္းမေရာက္ ဘုရားသခင္ကုိျပန္ေမးလုိက္
တယ္ ဘုရားသခင္က ႏြားကုိပုိးခန္းေၾကာင္း ေျပာျပတယ္။ ႏြားကုိလုိက္႐ွာေတာ့ ႏြားက
မ်ိဳုခ် (စားသြားေၾကာင္း)ေျပာေတာ့ ဘုရား သခင္က အျမတ္ထြက္လုိ႔ တစ္ခ်က္ကန္လုိက္
တာနဲ႔ အေပၚကသြားအကုန္က်ိဳးကုန္တယ္။ အခုထိ ႏြားေတြမာ အေပၚသြားမ႐ွိဘူး
ုၿပီးေတာ့ ၿမိဳလူမဴိးသည္ ႏြားကုိသတ္ဖုိ႔ က်ိန္ လုိက္ပါသည္။ အဲကေနၿမိဳလူမဴိးမာ ႏြားထုိး
ပြဲ ႏြားကုိခ်ည္ၿပီးကားၾကတာျဖစ္သည္။ ၿမိဳဘာသာစကားအားျဖင့္( ziechat ply)
ကုိေရးပန္းကစားၾကပါတယ္။တစ္ပါတည္း ႐ုိးရာပြဲ အက မွတ္ယူထားပါတယ္ ယေန႔ထိ
တုိင္႐ွိေနဆဲျမင္ေတြ႔ေနဆဲဘဲျဖစ္ပါသည္။ (Krama)စာေပ ဘာသာတရားေပၚေပါက္
လာခ်ိန္မာေတာ့ ႏြားထုိးပြဲ နတ္ပူေဇာ္တာ ေတြ နတ္နဲ႔ ပတ္သက္ေသာဟူသမ်ားကုိ
မက်င္းသုံးဖုိ႔ (krama)ဘာသာတရားက တားျမတ္ထားပါတယ္။ ဘုရားသခင္ကုိက
(Thurai)လုိ႔ေခၚ ၿပီး အရာအားလုးံတုိက္ႏုိင္ တယ္လုိ႔ ယုံၾကည္ ထားပါသည္။ (krama)
ဘာသာတရား က တစ္ရက္ကုိ သုးံႀကိမ္ ဆုေတာင္ ရပါတယ္။ ထမင္းစားတုိင္းလည္း
ဆုေတာင္းရပါတယ္ ၿမိဳဘာသာစကားအား ျဖင့္ (Lüsu,Lengsu)လုိ႔ေခၚပါတယ္။
ုၿမိဳလူမဴိး၏ စာေပ ဘာသာတရား ေပၚေပါက္လာတာ Menley Mro ကေန
ျဖစ္ပါသည္။(Menley Mro )သည္ ၿမိဳလူမဴိး ၏ ဘုရင္(Mro king)ျဖစ္ပါသည္။ သူဖန္တီး
တီထြင္ေသာ (krama )စာေပသည္ တန္ခုိး ႐ွိပါသည္။ သိပ္မၾကာေသးေပမယ့္ အတန္း
ေတာင္ ႐ွိလာေအာင္ ဘာသာစုံ ျမန္မာ သခ်ၤာ သိပၸံ ပထဝီ ဘာသာ မ်ားကုိ krama
ၿမိဳစာေပနဲ႔ အျပည့္စုံ ျပဳစုၿပီးတာၾကာပါၿပီ သုိ႔ေသာ္ျငားလည္း တုိင္းျပည္ကုိအုပ္ခ်ဳပ္တဲ့ အာဏာ႐ွင္ အဖြဲ
အစည္းက ကုိယ္ပုိင္ဘာသာစာေပသင္ၾကား မူကုိပိတ္ပင္တားျမတ္ေနလုိ႔ မသင္ရေပ။
Anti-Mro ေခၚ ျမိဳခမိ လူမ်ိဳးမ်ိဳး ညာဥ္ ရည္ နိမ့္ျခင္းေလာ့? ေကာက္က်စ္
ျခင္းေလာ? ေလာဘလူသားေလာ?
••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••
ရခုိင္ျပည္ ၌ မ်ိဳးႏြယ္စု ျမိဳမ္ ျမံဳ ျမဳန္ ျမဴ ျမိဳ လူမ်ိဳးမ်ားကုိမေတြ႔ေတာ့ျခင္းဟု ေရးျခင္းဟာ မေလ့လာ ပဲ အိမ္ခန္းတံခါးပိတ္ ျခင္ေထာင္ထဲတြင္ မီးတုိင္ထြန္းလုိ့ ေပါင္ျကားခြထုိင္ျပီးေရးတဲ႔စာနဲ႔အတူတူပါပဲလုိ့ ျမိဳတုိင္း
ရင္းသား တစ္ဦးခံစားခ်က္ျဖင့္ ေျပာလုိက္ပါ မည္။ ျမိဳလူမ်ိဳးသည္ ရာဇဝင္စာအုပ္ တစ္ျခား စာအုပ္အမ်ားအျပားတြင္ ၎ ရခုိင္ ျမိဳ သက္ ဒုိင္းနက္ တုိ့ ေရွ့ေခတ္ ကေနယခု ခ်ိန္ထိ အတူတကြေနထုိင္ျခင္းကုိလည္းေတြ႔ရ သည္။ ဒီစာကုိဖတ္ျခင္းျဖင့္ ထုိျမိဳ ျမဳမ္ ျမဳံ
ျမိဳ႔ ျမဳန္ မေတြ႔ေတာ့ လုိ့ မွတ္ျပီး ေလာဘတက္ေနတက္တာပါပဲ , ထုိသူတုိ့မွာလူစိတ္ေပ်ာက္ျပီး ေခြးစိတ္ဝင္ေနျကျပီ ေတြ႔ ရင္ကုိက္မယ္ဆုိေသာစိတ္။အခုတစ္မ်ိဳး
ေတာ္ျကာေျပာတာတစ္မ်ိဳး ေျပာေနျကတဲ႔ Anti-Mro ေခၚ ျမိဳခမိလူမ်ိဳးလု အဖြဲ႔ပဲျဖစ္ပါသည္။
ျမိဳလူမ်ိဳး အစစ္မွာ ကုိယ္ပုိင္ ေပ်ာ္ပြဲလုပ္ေလး ရွိပါတယ္။ လူမ်ိဳးတစ္မ်ိဳးရပ္တည္ေနေသာေျကာင့္ပါ
တစ္ျခားေသာတုိင္းရင္းသားနွင့္လူမ်ိဳးမ်ား သည္ စက္ထြက္ပစၥည္း မ်ားျဖင့္ ျပဳလုပ္သည့္
အရာမ်ားျဖင့္သာေပ်ာ္ပြဲ ရြွင္ပြဲ ဆုိက ေရးတီး အတြက္အသုးံျပဳေနျကတာပါ။ ဂီတာ,ဗုံ,ပတၲာ
လား ၲ ,keyboard,Drum,စသည္တုိ့ စက္မွ တစ္ဆင့္အသုးံျပဳေနျကတာျဖစ္ပါတယ္။
ျမိဳလူမ်ိဳးအစစ္တုိ့မွာ စက္ရုံတုိ့ ဘာရုံညာရုံတုိ့ မရွိပါဘူး ေတာင္စဥ္ ေတာင္းတန္းေတြမွာ
ေနထုိင္ျကတာျဖစ္ပါတယ္။ သစ္နွင့္ ဝါးကုိ အသုးံျပဳကာ မွီခုိျကတာျဖစ္ပါတယ္။
ျမိဳလူမ်ိဳးတုရိယာသည္ ဝါးျဖင့္လုပ္ထားတာ ျဖစ္ပါသည္။ အိမ္ေဆာက္တာလည္း သစ္ ဝါး
ျဖင့္ အသက္ေမြွးဝမ္းေျကာင္းရွာတာေလး သစ္ဝါးျဖင့္ ဘယ္အရာကုိလုပ္လုပ္သစ္ဝါး
ျဖင့္တာ အသုးံျပဳတာျဖစ္ပါတယ္။ အဝတ္အစား- မိန္းမမ်ားသည္ ဒူးအလည္ေလာက္တာဝတ္ေလးရွိပါတယ္ ျမဲေစဖုိ့ ပတီးလုးံ တီထားတာကုိ ပတ္ထားေလးရွိပါတယ္ နားေတာင္း,လက္ေကာက္,လက္ေမာင္းတြင္ ပတ္ေသာ ေျကးလုးံ ,ေျခေထာက္တြင္ ဝတ္ေသာေျကးလုးံတုိ့ဝတ္ေလးရွိျကပါတယ္။ အေပၚပုိင္း ေရွ႔ကဆုိရင္မဝတ္ျကပါဘူး
ေယာက်ၤားမ်ားသည္ -ခါးေတာင္းညပ္ျပီး အျမီးရည္ရည္ထားျပီးဝတ္ဆင္ျကပါတယ္။
နားတြင္ နာပက္,ဆံထုးံ,ေခါင္းေပါင္းတုိ့ဝတ္ ဆင္ျကေလးရွိပါသည္။
သုိ့ေပမယ့္ ေျမွာက္ဦးျမိဳ့ ျမိဳ့ေဟာင္း ကုိ စတင္တည္ေသာမင္းသည္ ျမိဳမင္း (ပဲျဖဴမင္း)ျဖစ္ပါသည္။ထုိ့ေျကာင့္ ေျကးရုပ္တုိ့က်န္ေနေသးသည္။ ေအာက္ကေျကးရုပ္ပုံသည္ ျမိဳလူမ်ိဳးေျကးရုပ္
သာျဖစ္နုိင္ဖြယ္ရွိပါသည္။ ထုိေျကးရုပ္ကုိ ေက်ာက္ေတာ္ျမိဳ့နယ္က ခမီလူမ်ိဳးခြဲထြက္ ျမိဳေခၚခမိ လူမ်ိဳးအသစ္ဖန္တီးေသာအဖြဲ႔သည္ ငါတုိ့ျမိဳဟု ခံယူေနၾကျခင္းဟာ ဆက္စပ္မူ အပ္စစ္မူ မရွိျကသည္ကုိ ဝုိင္းဝန္းျပီး ေလ့လာျကပါစုိ႕။

ျမိဳတုိင္းရင္းသား တုိ့၏ ရုိးရာ
••••••••••••••••••••••••••••••••
ျမိဳတုိင္းရင္းသား တုိ့၏ရုိးရာ ဓေလ့သည္ တစ္မူထူးျခားပါသည္ ဒီရုိးရာကုိ ျမိဳဘာသာ
အားျဖင့္ ေခၚတာက (Takit တကပ္)လုိ့ေခၚပါ တယ္ ေျပာရရင္အားျပိဳင္ပြဲ႔ျဖစ္ပါတယ္
ျပီးေတာ့ အဖြဲ႔လုိက္ အားေကာင္းတဲ႔လူေတြကုိ ေရြ႕ျပီး တစ္ဖက္က သုးံေယာက္ဆုိ ေဟာ္ဖက္
ကလည္းသုးံေယာက္ အဲလုိလည္းအားျပိဳင္ျကပါတယ္။ တကပ္ (Takit) အားျပိဳင္ပြဲ႔ပုံစံ ကေတာ့ ျမိဳဘာသာစကားအားျဖင့္ (ေဘာ္) ျမန္မာလုိေတာ့ (ဖိထား) တစ္ဖက္က ဖိထားျပီး တစ္ဖက္က သူဖိထားတဲ႔တုတ္ေခ်ာင္းကုိ တစ္ဖက္က( မ) နုိင္ေအာင္ကုိအားထုတ္ ရပါ တယ္ ျမိဳဘာသာစကားအားျဖင့္ မတာကုိ(rung ရင္(န္))လုိ့ေခၚပါတယ္။ အျပန္အလွန္သုးံ ေခါက္ ျပိဳင္မွ အရႈံးအနုိင္ သတ္မွတ္ရပါသည္။ ရုိးရာေကာက္သစ္ ယာခင္း ေကာင္းေစရန္ (အခင္း) ျပဳလုပ္ခ်ိန္ တြင္းမွာ တုိ့ ေကာင္သစ္ သိမ္းျပီးခ်ိန္ တုိ့မွာ
အားျပိဳင္ေလ့ရွိျကပါတယ္။ ထူးျခားတဲ႔ျမိဳတုိင္းရင္းသားတုိ့၏ဓေလ့သည္အလြန္ပင္ခ်စ္စရာေကာင္းပါသည္။

 Hnin Hnin Nway(RaKhineThu)
စာကုိးက်မ္း
1.Maternal Morbidity and Mortality among Indigenous People in
Bangladesh:A Study of the Mru Community.
2.ဓညဝတီရာဇဝင္သစ္ (မင္းေက်ာင္းဆရာေတာ္ ဦးပဏိၭ
3.နတ္သမီးသုိက္ရခုိင္ရာဇဝင္
4.ပီျပင္ေသာရခုိင္ဘုရင္ရာဇဝင္
5.ရခုိင္နီးဒါန္း (ေမာင္ျပဴး-သံတြဲ)
6.ရခုိင္ပုံတည္ဝတၳဳမ်ား(အရွင္စကိနၷ)
7.ရခုိင္မင္းသမီးဧခ်င္း-အဒူမင္းညိဳ
8.ရခုိင္ရာဇဝင္သစ္က်မ္း (ပ,ဒု ေတာင္ေက်ာင္းဆရာေတာ္ စနၷမာလာ လကၤာရ)
9.ရခုိင္ယဥ္ေက်းမူမ်ား( ၈,၉)
10.The Ministry of Chittagong Hill Tracts Affairs of Bangladesh:
An agency for discrimination against indigenous jumma peoples
11.Original Article  Ethnographic information and medical formulations of a Mro community of Gazalia Union in the Bandarbans district of Bangladesh
ခ်စ္တဲ့ျမိဳလူမ်ိဳးမ်ားကိုယ္စိတ္ႏွစ္ျဖာ က်မၼာၾကပါေစ။ ။

ႏွင္းႏွင္းႏြယ္(ရခိုင္သူ)
Hnin Hnin Nway(RaKhineThu)

https://www.facebook.com/%E1%80%94%E1%80%94%E1%80%B9%E1%80%B8-1591090097819293/