သုဝဏၰဘူမိ

By Harry Lwin in ၁၂။တိုင္းရင္းသားမ်ိဳးႏြယ္ေတာ္မ်ား (Files)

ျမတ္စြာဘုရားရွင္လက္ထက္ သာသနာျပဳေစလႊတ္ရာ ကိုးတုိင္းကိုးဌာန အနက္က တုိင္းအမွတ္ (၈) ျဖစ္တဲ့ သုဝဏၰဘူမိတုိင္းအေၾကာင္းကို ဦးျမင့္ေဆြ (မဟာဝိဇၨာ - လန္ဒန္)၊ ပါေမာကၡခ်ဳပ္၊ မႏၲေလး-ရန္ကုန္ ဗုဒၶတကၠသိုလ္ ျပဳစုတဲ့ 'မႏၲေလး-ရန္ကုန္ ဗုဒၶတကၠသိုလ္ (ျပ႒ာန္းက်မ္းစာ)' ျဖစ္တဲ့ 'အိႏၵိယျပည္ ဗုဒၶသာသနာသမိုင္း' မွာ ေဖာ္ထုတ္ျပဆိုထားခ်က္ျဖစ္ပါတယ္။


တုိင္းအမည္ - ‘သုဝဏၰဘူမိ’။ ကၽြန္းအမည္ - ယခု ‘သုမာၾတာ’ (စုမာၾတာ)-ဟုေခၚ၏။ ၄င္းသည္ သာသနာျပဳႂကြေရာက္ရာ ‘မူလသုဝဏၰဘူမိ’ ျဖစ္၏။ ‘သုဝဏၰဘူမိနယ္’ အျဖစ္ ပါဝင္သင့္သည့္ အရပ္မ်ားကား “အေရွ႕ေတာင္ဘက္လားေသာ္ -‘ဇာဝါ-ဂ်ာဝါး (Java)ကၽြန္း၊ ဘိုရညိဳကၽြန္း’။ အေနာက္ဘက္လားေသာ္ -အိႏၵိယသမုဒၵရာ (ဗဂၤလားပင္လယ္ေအာ္)။ အေရွ႕ဘက္လားေသာ္ - သိဃၤပူရ= ‘ျခေသၤ့ၿမိဳ႕’ (ယခု စကၤာပူ)။ ေျမာက္ဘက္လားေသာ္- ‘မလယ’ ေခၚ မေလးကၽြန္း (ဝါ) ပသွ်ဴးကၽြန္း” - မွစ၍ ျမန္မာႏုိင္ငံထဲရွိ ‘တနသၤာရီ-ရာမညတုိင္း’ ေအာက္ပိုင္းႏွင့္တကြ၊ လာအို၊ ‘ကေမၻာဒိယာ’ ေခၚ ‘ခမင္း’(ခမာ) နယ္အထိ သတ္မွတ္သင့္၏။
ဤသုဝဏၰဘူမိတုိင္းကား - ဗဂၤလားပင္လယ္ေအာ္၏ အေရွ႕ဘက္၌တည္ရွိ၍၊ ေရွးအခါမွစ၍ ယခုတုိင္ေအာင္ အိႏၵိယျပည္မွ ‘မဟာဇနကမင္း’ စသည့္ မင္း, သူေ႒း, သူႂကြယ္, ကုန္သည္-မွ အစ၊ လူမ်ားစြတို႕ ရြက္ေလွသေဘၤာ, စက္သေဘၤာမ်ားျဖင့္ ကူးသန္းသြားလာရာ-ေရာင္းဝယ္ရာ က်ယ္ဝန္းလွသည့္ တုိင္းႀကီးျဖစ္၏။ သာသနာျပဳရာ ‘ကိုးတုိင္းကိုးဌာန’၌ ပါဝင္သည့္ ယင္းေဒသသို႕ ‘အရွင္ေသာဏေထရ္၊ အရွင္ဥတၱရေထရ္’ အမွဴးရွိေသာ ရဟႏၱာအရွင္ျမတ္ငါးပါးတို႕ ႂကြေရာက္ရာ တုိင္းႀကီး ျဖစ္၏။ ထုိမေထရ္ငါးပါးတုိ႕ ႂကြေရာက္ရာ၌၊  သုဝဏၰဘူမိကၽြန္းသို႕ေရာက္သည့္ေန႕မွာပင္၊ မင္းမ်ိဳးမွဖြားျမင္သည့္ ‘သူငယ္’ ကို ခါတိုင္းကဲ့သုိ႔ ခဲစားရန္ သမုဒၵရာမွ ထြက္ေပၚလာသည့္ ‘ရကၡိဳသ္-ဘီလူးမ’ တဦးကို ေတြ႕ျမင္၍၊ ေၾကာက္ရြံ႕ထိပ္လန္႔စြာ ျဖင့္ ေအာ္ဟစ္ျမည္တမ္းၾကကုန္ေသာ္လူတို႕ကို မေထရ္တို႕ေတြ႕ျမင္ေလေသာ္၊ ထုိဘီလူးမကို လူတုိ႕မျမင္ႏုိင္သည့္အရပ္ တုိင္ေအာင္ ထြက္ေျပးေစၿပီး၊ ထုိကၽြန္းဝန္းက်င္၌ အေစာင့္အေရွာက္-အရံအတားမ်ားကို ထားေပးေလ၏။ ထုိအခါ စုေဝး ေရာက္လာၾကသည့္ လူမ်ားစြာတုိ႕အား မေထရ္တုိ႕က ‘ျဗဟၼဇာလသုတၱန္’ တရားေတာ္ကို ေဟာၾကား၍ ေျခာက္ေသာင္း ေသာ လူတို႕အား တရားထူးကို ရရွိေစ၍၊ မ်ားစြာတုိ႕ကို ရဟန္းျပဳေပးကာ၊ သာသနာေတာ္တည္ရွိ-ျပန္႔ပြားေစေလ၏။
‘မူလသုဝဏၰဘူမိကၽြန္း’ သည္ တည္ရာအားျဖင့္ “အိႏၵိယျပည္- ‘တာမလိတၱိ (တာျမလိပၱိ)’သေဘၤာဆိပ္မွ ယူဇနာ-၇၀၀ (ေရမိုင္ျဖစ္၍ - x ၂ =  ၁၄၀၀) ေဝး၏ ဟု က်မ္းဂန္မ်ား၌ အဆိုရွိျခင္း၊ ႀကီးက်ယ္ခမ္းနား၍ အႏွစ္တေထာင္ထက္မနည္း- ေရွးက်လွသည့္ ဗုဒၶသာသနိကအေဆာက္အဦး, ေစတီပုထိုး, ေက်ာင္းတိုက္ႀကီးေတြ ေပါမ်ားျခင္း၊ အိႏၵိယျပည္၏အေရွ႕ ဘက္- ‘ဗဂၤလားေအာ္’ မွ ရြက္ေလွသေဘၤာျဖင့္ ကူးသန္းသြားလာ- ေျဖာင့္တန္းလြယ္ကူစြာ ေရာက္ရွိႏုိင္သည့္ ေနရာဌာန ျဖစ္ျခင္း၊ အဆိုပါမေထရ္တုိ႕ ႂကြသြားရာ စကားအစဥ္၌- “ဒီပႆ သမႏၱေတာ အာရကၡံ ထေပတြာ” (ကၽြန္း၏ထက္ဝန္းက်င္ မွ အေစာင့္အေရွာက္ကိုထား၍) - ဟူေသာ က်မ္းဂန္လာစကားကိုေထာက္၍၊ ေရပတ္လည္ဝုိင္း -‘ကၽြန္း’သက္သက္သာ ျဖစ္၏-ဟု ယူဆရျခင္း”- ဟူေသာအေၾကာင္းမ်ားေၾကာင့္၊ ဗဂၤလားေအာ္၏အေရွ႕ေတာင္ဘက္၌ တည္ရွိေသာ ‘သုမာၾတာ’ ကၽြန္း သည္ပင္ ‘မူလသုဝဏၰဘူမိ’ ျဖစ္သင့္၏-ဟု ဆုိခဲ့ျခင္းျဖစ္၏။ ထုိ႕ျပင္ အိႏၵိယမွ သုဝဏၰဘူမိ(တုိင္း)သို႕ ေလာကေရး၊ သာသနာေရးအားျဖင့္မ်ားစြာကူးသန္းဆက္သြယ္မႈရွိခဲ့ၾကပံုကို ယခုေတြ႕ျမင္ရသည့္ သာသနာေရးအေျခအေန၊ ေရွးေဟာင္း အေဆာက္အဦ, ေစတီပုထိုးမ်ားကို ေထာက္ထား၍၊ သုဝဏၰဘူမိနယ္သည္ ‘သုမာၾတာကၽြန္း’မွ်သာ မဟုတ္ဘဲ၊ ၄င္းကၽြန္း ကို အရင္းခံ(ဗဟုိ)ထား၍၊ (သာသနာဆက္လက္ျပန္႔ပြားလာခဲ့ေသာ)အျခားနီးစပ္ရာ၊ ‘ဂ်ာဝါကၽြန္း၊ ဗာလီကၽြန္း၊ ဘိုရညိဳ ကၽြန္း၊ သိဃၤပူရ=စကၤာပူကၽြန္း’၊ ယခု ‘မေလး’ေခၚ၊ ေရွးက ‘မလႅာယု’ေခၚ ‘ပသွ်ဴးကၽြန္း’၊ ‘ကေမၻာဒိယာ’ ေခၚ ‘ခမာျပည္’၊ ‘လာအို’ ေခၚ ‘ေလာျပည္’၊ (Indo-cina>Indo-china>[ ‘o’ ကို ‘ၾသ/အို’ ၂-သံထြက္ႏုိင္သျဖင့္] အင္ဒုိ-ခ်ိန>[‘i’ ကို အဂၤလိပ္တို႕က ‘အိုင္’သံထြက္၍] ‘အင္ဒို-ခ်ိဳင္းနား’နယ္၊ ယိုးဒယား=ထုိင္း၊ တနသၤာရီ၊ ျမန္မာျပည္ေအာက္ပိုင္း၊ ရာမညတုိင္း (သထံုနယ္) တို႕သည္ ‘သုဝဏၰဘူမိ’နယ္မ်ားျဖစ္သင့္၏- ဟု ျပဆုိခဲ့ေပသည္။ [ႀကီးမားရွည္လ်ားသည့္ ေတာင္တန္း ႀကီးမ်ား၏ အနီး၌တည္ရွိသည့္ ‘သထံုျပည္’ ကို ‘မူလသုဝဏၰဘူမိ’-ဟု အခ်ိဳ႕ယူဆထားၾကသည္မွာ အေထာက္အထား အခိုင္အလံု မရွိေခ်။]
ထို႔ျပင္ ေရွးေဟာင္း ‘နာလႏၵာတကၠသိုလ္ႀကီး’ ကို အိႏၵိယေရွးေဟာင္းသုေတသနဌာနက တူးေဖာ္ေတြ႕သမွ်ကို မွတ္တမ္း တင္ထားသည့္ စာအုပ္ထဲ၌ ေဖာ္ျပသည့္ “ဝဂၤတိုင္း(ဗဂၤလားျပည္)၌ အုပ္စုိးသည့္ ‘ပါလမင္းဆက္’ဝင္ တတိယေျမာက္ မင္း ျဖစ္ေသာ၊ ခရစ္ႏွစ္-၉၀၀ (သာသနာႏွစ္-၁၄၄၄)ခု ေလာက္က အုပ္စိုးခဲ့သည့္ ‘ေဒဝပါလမင္း’ ေရးထိုးခဲ့သည့္ ‘ေၾကးပုရပိုက္’ ထဲ၌ ‘သုဝရၰ-ဒီြပ=သုဝဏၰဒီပ’ ေခၚ ‘သုမာၾတာ’ကၽြန္း၏ဘုရင္ ‘သိရီဗလပုတၱေဒဝ’မင္းသည္ နာလႏၵာတကၠသိုလ္ႀကီး တည္ျမဲေစရန္, အေထာက္အပံ့ျဖစ္ေစရန္, ပညာသင္ရဟန္းေတာ္မ်ား ခ်မ္းသာေစရန္အလို႔ငွာ၊ ‘သိရီနဂရ’ေခၚ ‘ပါဋလိပုတ္’ ခ႐ိုင္ႏုိင္ငံအတြင္း ‘ရာဇဂဟ.ဂယာ’ စီရင္စုမ်ား၌ရွိေသာ ရြာ ၅-ရြာတို႕ကို ေပးလွဴရာ၊ ၄င္းရြာ ၅-ရြာအတြက္ မိမိပိုင္ဆုိင္သည့္ ‘သုဝဏၰဘူမိ’၌ ရွိေသာ ရြာ ၅-ရြာကို အစားထိုး၍၊ ထိုအခါက ‘ပါဋလိပုတ္’ ခ႐ိုင္ႏုိင္ငံကိုစိုးပုိင္သည့္ ‘ေဒဝပါလမင္း’ အား ဖလွယ္ေပးေၾကာင္း”- ေဖာ္ျပထားသည့္ ယင္း ‘ပုရပိုက္စာ’အရလည္းေကာင္း၊ ၁၉၃၅-ခု၊ ဇြန္လထုတ္ ‘မဟာေဗာဓိအသင္း ဂ်ာနယ္’ ထဲပါ- ေဒါက္တာဘေရာင္းေရးသားခ်က္၊ ၁၉၄၇-ခုႏွစ္႐ိုက္ ‘ဎါကၠာ(ဒါကာ=ဒကာ)တကၠသိုလ္’-ပါေမာကၡ- ေဒါက္တာ ‘ေရး’၏ ေရးသားခ်က္အရလည္းေကာင္း- (ကလကတၱားၿမိဳ႕မွ အေနာက္ေတာင္၊ မုိင္ ၂၃၀-အကြာရွိ) ‘တာမ လိတၱိ’ (တာျမလိပၱိ) သေဘၤာဆိပ္ၿမိဳ႕ႏွင့္ ‘သုမာၾတာ(သုဝဏၰဘူမိ)’အၾကားမွာ ယူဇနာ-၇၀၀-ခန္႕=ေရမိုင္အားျဖင့္ (၇၀၀ x ၂) = မိုင္ ၁၄၀၀-ခန္႕ကြာေဝး၏- ဟူေသာ လကၡဏာအရ၊ ‘သုမာၾတာကၽြန္း’သည္သာ ‘မူလသုဝဏၰဘူမိ’ ျဖစ္၏-ဟု အေၾကာင္းခုိင္လံုစြာျဖင့္ မွတ္ယူအပ္၏။
သို႕ျဖစ္၍ ‘မူလသုဝဏၰဘူမိ’ ျဖစ္သည့္ ‘သုမာၾတာကၽြန္း’၌ ဗုဒၶသာသနာတည္ရွိခုိင္ျမဲ-ျပန္႔ပြားေစၿပီးေနာက္၊ ၄င္းကၽြန္းမွ တဆင့္လည္းေကာင္း၊ နာလႏၵတကၠသိုလ္ႀကီးတည္ရာ အိႏၵိယျပည္အေရွ႕ပုိင္းႏွင့္ အိႏၵိယျပည္ေတာင္ပိုင္း (အထူးသျဖင့္ အေရွ႕ဘက္ပင္လယ္ကမ္းရွိ (‘ကာၪၥိပုရ’နယ္), သီဟုိဠ္ကၽြန္းတို႕ႏွင့္ ဆက္သြယ္မိခဲ့ျခင္းေၾကာင့္၊ အထက္ေဖာ္ျပပါ (က်န္သုဝဏၰဘူမိ)နယ္ပယ္မ်ား၌ (အထူးသျဖင့္ ျမန္မာႏုိင္ငံအထက္ပိုင္း၌) ဗုဒၶသာသနာေတာ္ တည္ရွိ-ထြန္းကားလာခဲ့ ေၾကာင္း မွတ္ယူအပ္၏။ [‘သုမာၾတ’ အမည္ျဖစ္လာပံုကား - ေရွးအခါက အိႏၵိယတိုင္းသား ‘သုမိၾတ’(ပါဠိ-သုမိတၱ) မည္ ေသာ ကုန္သည္ႀကီးတဦးသည္ ဤကၽြန္းသို႕ ေရွးဦးစြာေရာက္ရွိလာခဲ့ၿပီး၊ ၿမိဳ႕အျဖစ္စတင္တည္ေထာင္ေနထိုင္ခဲ့ေသာ ေၾကာင့္၊ ၄င္းပုဂၢိဳလ္၏ ‘သုမိၾတ’အမည္ကိုစဲြ၍ ဤကၽြန္းကို ‘သုမိၾတ’-ဟု မွည့္ေခၚခဲ့ရာမွ၊ (မိ>မာ) အနည္းငယ္ေျပာင္းလဲ၍ ‘သုမာၾတာ’-ဟု (ဘာသာေဗဒနည္းအရ) ေခၚတြင္လာျခင္းျဖစ္၏။]
*ယဝဒီြပ=(ပါဠိ ယဝဒီပ)။ ။ ‘Yava>Java>ဂ်ာဝါကၽြန္း’-ဟု ေခၚတြင္လာျခင္းမွာ ‘ယဝ=မုေယာစပါး+ဒီြပ=ကၽြန္း’=မုေယာ စပါး ေပါမ်ားသည့္ကၽြန္း-ဟု အဓိပၸာယ္ရွိ၏။ ‘Y>J’- J ကို ‘ဂ်ာ’ ဟု အသံထြက္ရေသာေၾကာင့္၊ ‘Java’-မွ ‘ဂ်ာဝါး’- ျဖစ္လာ၏။
*အင္ဒုိ-ခ်ိဳင္းနား။ ။ ‘Indo- china’ ... အဂၤလိပ္ ‘o’ ကို ‘အို/ၾသ’-ဟု အသံႏွစ္မ်ိဳးထြက္၍၊ ပါဠိ, သကၠတပုဒ္- ‘စိန’၌ ‘စိ’ ကို ‘ci/chi’-ဟု ၂-မ်ိဳး ရြတ္ဆိုေရးသားၾကၿပီး၊ ‘i’ ကို အဂၤလိပ္တို႕က ‘အိုင္’ဟု အသံထြက္ေသာေၾကာင့္၊ ‘ဣေႏၵာစိန= ဣႏၵိစိန’ မွ ‘အင္ဒို-ခ်ိဳင္းနား’ ဟု ျဖစ္လာသည္။ အိႏၵိယ (Indo) ႏွင့္ စိန=china=တ႐ုပ္ (၂-မ်ိဳးစလံုး)၏ လူမ်ိဳး, ယဥ္ေက်းမႈ, ဘာသာစကား (၂-မ်ိဳး) ေရာေႏွာျခင္းရွိသည့္ လူမ်ိဳးတုိ႕၏ ေနထိုင္ရာေဒသ-ဟု ဆုိလိုသည္။

ကုိးကား။https://www.facebook.com/groups/shwearlurelative/doc/259000957478152/