ရခုိင္ျပည္နယ္ ေျမာက္ဦးၿမိဳ႕ သွ်စ္ေသာင္းဘုရားမုခ္၀တြင္ ရခုိင္ေ၀သာလီေခတ္မွ ေရးထုိးခဲ႔ေသာ ေက်ာက္စာတုိင္ႀကီးတစ္တုိင္ရွိသည္။ ထုိေက်ာက္စာတုိင္၏ အျမင္႔မွာ(၉ ေပ ၄ လကၼ)အက်ယ္(၂ ေပ ၄လကၼ) ခန္႔ရွိသည္။ ယခု စုိက္ထူထားသည့္အတုိင္းၾကည့္မည္ဆုိလွ်င္ အေရွ႕ဘက္၊ အေနာက္ဖက္၊ ေျမာက္ဖက္မ်က္ႏွာမ်ား၌ ေက်ာက္စာမ်ား ေရးထုိးပါရွိသည္။ ေတာင္ဖက္မ်က္ႏွာတြင္ စာ ေရးထုိးထားျခင္း မရွိေပ။
ထုိေက်ာက္စာတုိင္ႀကီး၏ အေနာက္ဖက္မ်က္ႏွာစာကုိ အာနႏၵစျႏၵမင္းႀကီး ေရးထုိးခဲ႔ေသာ ၾကာင္႔ အာနႏၵစျႏၵမင္း ေက်ာက္စာဟုေခၚသည္။ အေနာက္ဖက္မ်က္ႏွာစာ၌ အာနႏၵစျႏၵမင္းႀကီးသည္ ရခုိင္ေ၀သာလီတြင္ သဂၤါယနာမတင္မီ ႀကိဳတင္ျပင္ဆင္ခဲ႔ရပုံမ်ား၊ သဂၤါယနာတင္ေနစဥ္ ေဆာင္ရြက္ခဲ႔ရပုံမ်ား၊ သဂၤါယနာတင္ၿပီးသည့္အခါ ျပဳလုပ္္ခဲ႔ရသည့္ လုပ္ငန္းစဥ္မ်ားႏွင္႔ ထုိမင္း၏ မ်ိဳးရုိးစဥ္ဆက္ ေဘးေလာင္းေတာ္ ဘုိးေလာင္းေတာ္မင္းအမည္မ်ားကုိ ေရးထုိးမွတ္တမ္းတင္ထားသည္။ ထုိ႔အျပင္ ႏုိင္ငံ ရပ္ျခားတုိင္းျပည္မွ သမီးကညာ ဆက္သလာျခင္း၊ ခ်စ္ၾကည္ေရး မဟာမိတ္ဖြဲ႔ရန္ ေရာက္လာၾကျခင္းမ်ားကုိအေသးစိတ္ ေရးထုိးမွတ္တမ္းတင္ထားေသာ ေက်ာက္စာလည္းျဖစ္သည္။
အာနႏၵစျႏၵမင္းေက်ာက္စာသည္ ပါဠိ-သကၠၱတေရာဘာသာ၊ ေဒ၀နာဂရီပြားအကၡရာျဖင္႔ ေရးထုိးထားေသာ ေက်ာက္စာျဖစ္သည္။ အာနႏၵစျႏၵမင္းေက်ာက္စာတြင္ စာေၾကာင္းေရ (၇၃)ရွိၿပီး၊ ဂါထာအားျဖင္႔ (၆၅) ပုဒ္ရွိသည္။ ဂါထာ(၄၅)ႏွင္႔ ဂါထာ(၄၆) ၾကားတြင္ စကားေျပ တစ္ပုိဒ္ပါရွိၿပီး၊ ဂါထာ(၆၂)ႏွင္႔ ဂါထာ(၆၃)ၾကားတြင္ (အပရံစ) စာေၾကာင္းတုိ တစ္ပါဒ ပါရွိသည္။ မင္းဆက္အားျဖင္႔ (၃)ဆက္ရွိၿပီး၊မင္းေပါင္း (၃၇)ပါးရွိသည္။ ေက်ာက္စာပါ မင္းဆက္(၃) ဆက္၏ နန္းစံႏွစ္ေပါင္းမွာ ( ေက်ာက္စာအရ )ႏွစ္ေပါင္းသည္ (၁၄၁၈- ႏွစ္၊ ၉- လ) ျဖစ္သည္။
ပထမမင္းဆက္မွာ ဂါထာ(၃)မွ ဂါထာ(၁၇)အထိ ျဖစ္သည္။ ပထမမင္းဆက္၌ မင္း(၁၅)ပါးရွိၿပီး၊ ထုိမင္းတုိ႔၏နန္းစံကုိ ဂါထာ(၁၈)တြင္ “တစ္ေထာင္ႏွစ္ထက္ ဆယ္ေျခာက္ခါပုိသည္”ဟု ေရးထုိးပါရွိသည္။ ဒုတိယမင္းဆက္သည္ ဂါထာ (၁၉) မွ ဂါထာ(၃၁)အထိျဖစ္သည္။ ဒုတိယမင္းဆက္တြင္ မင္း(၁၃)ပါးရွိၿပီး၊ ထုိမင္းတုိ႔၏ နန္းစံႏွစ္ကုိ ဂါထာ(၃၂)တြင္ “တစ္ရာႏွစ္ခါထက္ သုံးဆယ္ပုိသည္” ဟု ေရးထုိုးပါရွိသည္။ တတိယမင္းဆက္မွာ ဂါထာ(၃၃)မွ ဂါထာ(၄၅) ထိျဖစ္သည္။ တတိယမင္းဆက္တြင္ မင္းကုိးပါးရွိၿပီး၊ ထုိမင္းတုိ႔၏ နန္းစံႏွစ္ကုိ စာရင္းခ်ေပါင္းၾကည့္ရာ “၁၂၈ ႏွစ္ -၉ လ ” ျဖစ္သည္။ ေက်ာက္စာေအာက္ေျ ခပါ စာေၾကာင္းေရ (၇၂) တြင္ ေအာင္ျမင္စြာၿပီးေျမာက္ေၾကာင္းေရးထုိးထားၿပီး၊ စာေၾကာင္းေရ(၇၃)တြင္ ေက်ာက္စာေရးထုိးသည့္ခုႏွစ္ကုိ (ဧကာဒဂါမေဗၵ- ၁၁ ခုနွစ္) ဟုေရးထုိးပါရွိသည္။ ဤကား အာနႏၵစျႏၵမင္းေက်ာက္စာအေၾကာင္း သိမွတ္စရာအက်ဥ္းတည္း။
အာနႏၵစျႏၵမင္းေက်ာက္စာပါ ဒုတိယမင္းဆက္ ႏွင္႔ တတိယမင္းဆက္ပါ မင္းတို႔၏ မ်ိဳးရုိး အႏြယ္ကုိ ဂါထာ(၃၂)ႏွင္႔ ဂါထာ(၄၂)တြင္ “ဤဂါႏြယ” ဟု ေရးထုိးေဖာ္ျပထားသည္။ “ဤဂါႏြယ” စကား ရပ္ကုိ “သီ၀နတ္မင္းအႏြယ္” ဟု ေဖာ္ျပခဲ႔သူမွာ အဂၤလန္္ႏုိင္ငံ ေအာက္စဖုိ႔စ္႔တကၠသုိလ္၊ ေဘလီေယာ ေကာလိပ္မွ အေရွ႕တုိင္းပညာရပ္ဆုိင္ရာပါေမာကၡ အီး အိပ္ခ်္ ဂၽြန္စတင္ ျဖစ္သည္။ သူသည္ (၁၉၄၂)ခု ႏွစ္ ေအာက္တုိဘာတြင္ ကြယ္လြန္ခဲ႔ေလသည္။
ဂၽြန္စတင္ကြယ္လြန္သြားသည့္အခါ အာနႏၵစျႏၵမင္းေက်ာက္စာ စာမူသည္ စာၾကမ္းအျဖစ္ ရွိေနခဲ႔ၿပီး၊ ၄င္းစာတမ္းကုိ ေဘလီေယာေကာလိပ္မွ တာ၀န္ရွိသူမ်ားက ပါေမာကၡ ဆာ ရစ္ခ်စ္ဘန္း ႏွင္႔ ပါေမာကၡ ဂ်ီအိပ္(ခ်္) လုပ္(စ္) ၏ အကူအညီျဖင္႔ စာေခ်ာအျဖစ္ တည္းျဖတ္ကာ “Bulletin of the School of Oriental and African Studies, University of London,Vol.11,No.2,စာအုပ္တြင္ (P 357-385.) ၌ “Some Sanskrit Inscriptions of Arakan.” ေခါင္းစဥ္ျဖင္႔ (၁၉၄၄) ႏွစ္တြင္ ထည့္သြင္း ထုတ္ေ၀ခဲ႔ ေပသည္။
ဂၽြန္စတင္စာတမ္း (စာမ်က္ႏွာ ၃၈၀၊၃၈၁) ၌္ အာနႏၵစျႏၵေက်ာက္စာ ဂါထာ(၃၂)ႏွင္႔ ဂါထာ (၄၂) ပါ “ဤဂါႏြယ” ဟူေသာ စကားရပ္မွ (ဤဂါ) ကုိ “Śiva =သီ၀နတ္” ဟု အဓိပၸာယ္ ဖြင္႔ဆုိျပခဲ႔ေသာ ေၾကာင္႔ ရခုိင္ေ ၀သာလီမွ အာနႏၵစျႏၵမင္း ေက်ာက္စာပါမင္းတုိ႔ သည္ သီ၀နတ္မင္းအႏြယ္မွ ဆင္းသက္ လာၾကသူမ်ားျဖစ္သြားၾ ကသလုိ၊ ျဗဟၼဏအယူရွိေသာ ဟိႏၵဴမင္းမ်ားအျဖစ္ သတ္မွတ္ခံလုိက္ၾကရသည္။
ယင္းေနာက္တြင္ကား အာနႏၵစျႏၵမင္းသဂၤါယနာတင္ ေမာ္ကြန္းေက်ာက္စာႏွင္႔ ပက္သက္၍ ေဆာင္းပါးေရးသူ၊ စာတမ္းဖတ္သူ ေပၚေပါက္လာၾကသည္။ ဆရာမြန္ဘုိေကသည္ ယဥ္ေက်းမႈစာေစာင္ တြင္ “သွ်စ္ေသာင္း ဘုရားမွ သကၠတေက်ာက္စာတုိင္” ေခါင္းစဥ္ျဖင္႔လည္းေကာင္း၊ ဆရာႀကီးမင္းသု ၀ဏ္ ၁၉၅၁-၅၂ ႏွစ္ထုတ္ ဓည၀တီမဂၢဇင္းတြင္ “အာနႏၵစျႏၵ-ရွစ္ရာစုေခတ္ ရခုိင္မင္းတစ္ပါး” ေခါင္းစဥ္ျဖင္႔လည္းေကာင္း၊ ဆရာႀကီးဦးေအာင္သာဦးလည္း ၁၉၆၆ ခုႏွစ္ထုတ္ ရခုိင္ယဥ္ေက်းမႈစာေစာင္၊ ေ၀သာလီေခတ္၊အတြဲ(၁)၊ အမွတ္(၁)၊ (စာ-၁၃ )တြင္ “အာနႏၵစျႏၵေက်ာက္စာတုိင္” ဟူ၍လည္းေကာင္း၊မႏၱေလး ၀ိဇၨာ-သိပၸံ တကၠသုိလ္ ပါဠိဌာနမွ ဆရာႀကီးဦးျမင္႔ေဆြ( သကၠတ )သည္ ၁၉၆၈ ခုႏွစ္ တတိယအႀကိမ္ေျမာက္ သုေတသနေ ဆြးေႏြးပြဲ တြင္ အာနႏၵစျႏၵမင္းေက်ာက္စာအေၾကာင္းကုိ စာတမ္းဖတ္ခဲ႔သည္။
ထုိစာတမ္းကုိ ၁၉၆၉ ခုႏွစ္ထုတ္၊ ျပည္ေထာင္စုျမန္မာႏုိင္ငံ၊ စာေပႏွင္႔ လူမႈေရးသိပၸံဂ်ာနယ္ အတြဲ၂၊အမွတ္ ၃၊(စာမ်က္ႏွာ-၁)တြင္ “အာနႏၵစျႏၵသကၠတေက်ာက္စာ”ေခါင္းစဥ္ျဖင္႔လည္းေကာင္း၊ ဆရာႀကီး ဦးစံသာေ အာင္လည္း ၁၉၇၅ ခုႏွစ္ “ အာနႏၵစျႏၵရွစ္ ရာစု ရခုိင္ေ၀သာလီမင္း” ဟူေသာ စာအုပ္၌လည္းေကာင္း၊ ေဒါက္တာသန္း ထြန္းမွ လည္း(၁၉၆၆)ခုႏွစ္ ေခတ္ေဟာင္း ျမန္မာရာဇ၀င္စာအုပ္၊ စာမ်က္ႏွာ(၆၅)၌ “ ရခုိင္ေခတ္ဦး”ေ ခါင္းစဥ္ျဖင္႔လည္းေ ကာင္း၊ အျခားေသာ ျပည္တြင္း/ ျပည္ပ သုေတသီတစ္ခ်ိဳ႕တုိ႔သည္လည္းေကာင္း သီ၀နတ္မင္း အႏြယ္က ဆင္း သက္လာ သူမ်ား ဟု ေရးသား ေဖာ္ျပခဲ႔ၾကသည္။
ယေန႔အထိလည္း အာနႏၵစျႏၵမင္းေက်ာက္စာကုိ ေလ႔လာလုိက္စားသူ သုေတသီတုိ႔သည္ သီ၀နတ္မင္းအႏြယ္က ဆင္းသက္လာၾကသူမ်ားျဖစ္သည္ဟု ပါေမာကၡဂၽြန္စတင္၏ေရးခဲ႔သည့္မူအတုိင္း အမ်ားအားျဖင္႔ လက္ခံထား ၾကသည္။
ေ၀သာလီေခတ္တစ္ေခတ္လုံး၌ ရခုိင္ျပည္နယ္အႏွံ႔ ရခုိင္ေ၀သာလီမင္းတုိ႔ ေရးထုိးမွတ္တမ္း တင္ခဲ႔ၾကေသာ ဗုဒၶဘာသာ၀င္တုိ႔၏ အဆီအႏွစ္ ဂါထာေတာ္ျဖစ္သည့္ “ေယဓမၼာေဟတုျပဘ၀ါ” အစခ်ီေရးထုိုးထားေသာေျမာက္မ်ားစြာ ေက်ာက္စာမ်ားသည္လည္းေကာင္း၊ ရခုိင္ေ၀သာလီမင္းတုိ႔ တည္ ထားခဲ႔ေသာ “စတူပါေစတီ” မ်ားစြာတုိ႔သည္လည္းေ ကာင္း၊ နီတိစျႏၵမင္းႏွင္႔ မိဖုရား သာ၀ီတာစျႏၵ ေဒ၀ီ တုိ႔ လွဴဒါန္းခဲ႔ေသာ “ပိဋကေတာ္ဓမၼအလွဴေက်ာက္စာ” (ေ၀သာ လီ) သည္လည္းေကာင္း၊ သာ၀ီတာစျႏၵေဒ၀ီ လွဴဒါန္းခဲ႔ေသာ “ပိဋကေတာ္အလွဴ ေက်ာက္စာ” (သံတြဲ) သည္လည္းေ ကာင္း၊ ၀ီရစျႏၵမင္း တည္ထား လွဴဒါန္းခဲ႔ေသာ “ေစတီေပါင္းအဆူတစ္ရာ ေက်ာက္စာ” သည္လည္းေကာင္း၊ ဘူတိစျႏၵ မင္း တည္ထားခဲ႔ေသာ " ျမတ္စြာဘုရား ဆင္းတုေတာ္ ေက်ာက္ျဖဴ ေက်ာက္စာ" သည္လည္းေကာင္း၊ ရခုိင္ေ၀သာလီေ ခတ္ေရး ထုိးခဲ႔ေသာ ေၾကးနီျပား စာေရွ႕ဘက္ စာေၾကာင္းေရ(၁၀)ပါ၊ အနယ္နယ္ အရပ္ရပ္မွ ၾကြေရာက္လာေသာ ရဟန္းသံဃာ ေတာ္မ်ားအား “ေဇတ၀န္ေက်ာင္းေတာ္မ်ား” ေဆာက္လုပ္လွဴဒါန္းျခင္း တုိ႔သည္ လည္းေကာင္း၊ ေတာင္ ကုတ္ၿမိဳ႕နယ္ အုိးထိန္းရြာ၊ “ေစတီတည္ေက်ာက္စာ” သ ည္လည္းေကာင္း၊ တစ္ပုိင္းက်ိဳး ေစတီတည္ေက်ာက္စာ (ေ၀ သာလီ)ေက်ာက္စာ၊ ေ၀သာလီဘုရားႀကီးေက်ာကုန္းပါ “ေယဓမၼာေက်ာက္စာ” သည္လည္းေကာင္း၊ စတုပါေ စတီေ က်ာက္ စာမ်ားစြာတုိ႔သည္ “ဤဂါႏြယ” စကားရပ္ ကုိ “သီ၀နတ္မင္းအႏြယ္” ဟု ေဖာ္ျပခဲ႔မႈေၾကာင္႔ ဗုဒၶဘာသာ၀င္ ရခုိင္ေ၀သာလီမင္းတုိ႔သည္ သီ၀နတ္ကုိးကြယ္ေသာ မင္းမ်ားျဖစ္သြားရၾကၿပီး၊ ထုိစကားရပ္ေအာက္တြင္ ျဗဟၼဏ အယူ ရွိေသာမင္း၊ ဟိႏၵဴမင္းမ်ားျဖစ္ၾကသည္ဟု လြဲမွားစြာသမုိင္းေရးထုိး ေကာက္ခ်ဆြဲ ခံလုိက္ရေပသည္။
(စကားလုံးတစ္္လုံး၏ အက်ိဳးသက္ေရာက္မႈကား ေၾကာက္မက္ဖြယ္ သမုိင္းသင္ခန္းစာတည္း။)
ကၽြန္ေတာ္၏ ေလ႔လာေတြ႕ရွိခ်က္မ်ားကုိတင္ျပရေသာ္ အာနႏၵစျႏၵမင္းေက်ာက္စာပါ စျႏၵဘြဲ႔ ခံမင္းမ်ားသည္ သီ၀နတ္မင္းအႏြယ္က ဆင္းသက္လာသူမ်ားမဟုတ္ေၾကာင္းႏွင္႔ ျဗဟၼဏ အယူ၀ါဒရွိသူ မ်ားမဟုတ္ဘဲ ဗုဒၶဘာသာကုိ သက္၀င္ယုံၾကည္သူမ်ားသာျဖစ္ေၾကာင္း အာနႏၵစျႏၵမင္းေက်ာက္စာကုိပင္ သက္ေသအျဖစ္ အကုိးးအကားျပဳ၍ ရွင္းလင္းတင္ျပသြားပါမည္။
အာနႏၵစျႏၵမင္းေက်ာက္စာေၾကာင္းေရ(၄၆-၄၇ )၊ ဂါထာ(၄၆) ၌ ပါရွိေသာ
“အာနေႏၵာဒယနာမေနာ ၀ိဟာရေနက ကာရိတး= အာနေႏၵာဒယအမည္ရွိေသာ ေက်ာင္းေပါင္းမ်ားစြာကုိ တည္ေဆာက္သည္” ဟူေသာစကားရပ္။
ေက်ာက္စာေၾကာင္းေရ (၄၇-၄၈ ၊ ဂါထာ (၄၇) တြင္
“ သုဂတေဗာဓိသတြာနံာ (စု)ႏၵာဒီနံာစဂတၱိတး၊ျပတိမာဓာတုမစၥဲတ်ား ကာရိတာေရာ္ကၼ ရာဇတား။ = ေရႊေငြရ တနာတုိ႔ျဖင္႔ ျမတ္စြာဘုရားဆင္းတုကုိ လည္းေကာင္း၊ ဘုရားေလာင္းဆင္းတုကုိလည္း ေကာင္း၊ စုႏၵာမေထရ္ဆင္း တုမ်ားကုိျပဳလုပ္ၿပီး၊ ဓာတ္ေတာ္ေစတီမ်ားကုိ မိမိစြမ္းအားရွိသေလာက္ တည္ထားေတာ္မူသည္။ ” ဟူေသာစကားရပ္။
ေက်ာက္စာေၾကာင္းေရ (၄၈-၄၉ ) ၊ ဂါထာ (၄၈) တြင္ပါရွိေသာ
“မုနီျႏၵသ်- မဟာမုနိ (၀ါ)မုနိအေပါင္းတုိ႔၏ဦးေသွ်ာင္ (၀ါ) မုနိအေပါင္းတုိ႔၏အႀကီးအကဲျဖ စ္ေတာ္ မူေသာ၊ ဗိမၺာနိ-ဆင္းတုေတာ္မ်ားကုိ၊ ရီတီ- ေၾကး၀ါျဖင္႔လည္းေကာင္း၊ ကာသၤ-ေၾကးျဖဴျဖင္႔လည္းေကာင္း၊ တာျမ-ေၾကးနီ တုိ႔ျဖင္႔ လည္းေကာင္း၊ မယာနိ-သြန္းလုပ္ေစသည္။ သံခ်ာ-အေရအတြက္၊ ဘာရ-အေလးခ်ိန္ အတုိင္းအတာ၊ ျပမာဏ- တူညီေအာင္၊ ကာရိတာနိ-ျပဳလုပ္ေစသည္။ ” ဟူေသာ စကားရပ္။
ေက်ာက္စာေၾကာင္းေရ (၄၉-၅၀ )၊ ဂါထာ (၄၉) တြင္ ပါရွိေသာ
“ဒါရုစ - သစ္သားျဖင္႔လည္းေကာင္း၊ ပုသၱ -ရြံ႕၊ အဂၤေတ တုိ႔ျဖင္႔လည္းေကာင္း၊ ဂဲလာသ္စ - ေက်ာက္ျဖင္႔ လည္းေကာင္း၊ တထာ - ထုိသုိ႔ေသာ၊ သုဂတ -ျမတ္စြာဘုရားရွင္၏၊ ျပတိမား - ဆင္းတုေတာ္၊ အေနကာ- ေျမာက္မ်ားစြာကုိ၊ ေသာ္မ်ား - အလြန္တင္႔တယ္သပၸာယ္ေအာင္၊ စိႀတိတား- ေဆးေရးျခယ္သကာ၊ သာဓု- ေကာင္းမြန္စြာ၊ ကာရိတာ-ျပဳလုပ္ေလသည္။” ဟူေသာ စကားရပ္။
ေက်ာက္စာေၾကာင္းေရ (၅၀-၅၁ ) ၊ ဂါထာ (၅၀) တြင္ ပါရွိေသာ
“စဲတ်- ေစတီ၊ သံခ်ာနိ- အေရအတြက္မ်ားစြာကုိလည္းေကာင္း၊ မတၸဟာ-ရြံ႕ျဖင္႔ျပဳလုပ္မီးဖုတ္ထားေသာ၊ ဗိမၺာနိ-ဆင္းတုေတာ္မ်ားကုိလည္းေကာင္း၊ ကမဏး-အသြင္သ႑ာန္အတူတူ၊ကတ-ျပဳလုပ္ေလ၏။သတာ-သူေတာ္ ေကာင္းျဖစ္ေသာ မင္းႀကီးသည္)၊ သဒၶမပုသၱကာဂၥာ- ျမတ္ဗုဒၶေဒသနာ ပိဋကတ္က်မ္းဂန္၊ ဗဟုဂး- အစုံမ်ားစြာကုိ၊ ေလခိတာ-ေရးကူးေလသည္။” ဟူေသာ စကားရပ္သည္လည္းေကာင္း။
ေက်ာက္စာေၾကာင္းေရ (၅၁-၅၂ ) ၊ ဂါထာ (၅၁) တြင္ ပါရွိေသာ
ဘူေပါ-မင္းႀကီးသည္၊ အတိျဂဒၶယာ-သဒၶါတရားထက္သန္စြာျဖင္႔၊ ေသာ္၀ဏၰရာဇတာပဒၼါန္- ေရႊၾကာ ပန္းေ ငြၾကာပန္း၊ အေနကာ-မ်ားစြာတုိ႔ကုိ ၊သဒတၷ-ေကာင္းျမတ္ေသာရတနာမ်ားျဖင္႔၊ ကဏၰိကာန္-စီျခယ္ျပဳ လုပ္၍၊ ၿဂီဓါတု-ဘုန္းက်က္သေရရွိလွေသာ ျမတ္စြာဘုရားရွင္၏ ဓာတ္ေတာ္ေမြေတာ္တုိ႔ကုိ၊ နိတ်ံ-အၿမဲတေစ၊ ပူဇာထ-ပူေဇာ္ျခင္းငွာ၊ အဒါဒ္- ကပ္လွဴေလၿပီ။” ဟူေသာစကားရပ္။
ေက်ာက္စာေၾကာင္းေရ (၅၃-၅၄)၊ ဂါထာ (၅၂) တြင္ပါရွိေသာ
“သု၀ိဂုဒၶ- အလြန္စင္ၾကည္ေသာ၊ ေစတသာ-စိတ္ႏွလုံးတုိ႔ျဖင္႔၊ သဒၶမ-ျမတ္ဗုဒၶေဒသနာ ပိဋကေတာ္ က်မ္းဂန္မ်ားကုိ၊ ပူဇံ- ရြတ္ဖတ္ပူေဇာ္ၾကသည္(၀ါ)သဂၤါယနာတင္ၾကည္မွာ၊ ဒိေနဒိေန-ေန႔တုိင္းေ န႔တုိင္းျဖစ္၏။ သဗဇနာ - လူအေပါင္းတုိ႔အား၊ တ႑ကာႏၺဟူန္ - မ်ားစြာေသာလယ္ေျမတုိ႔ကုိလည္း ၊ ျပဟပး - ရြင္လန္း စြာျဖင္႔၊ ဒေဒၚ- ေပးကမ္ းစြန္႔ႀကဲလွဴဒါန္းသည္။ အႏုေမာဒိတာ-၀ မ္းေျမာက္၀မ္းသာျ ဖစ္ကာ ေကာင္းခ်ီးေ ပးၾက၏။ နရာဓိေပါ- အာနႏၵစျႏၵမင္းသည္ ၊ ဓမကထာ - ဗုဒၶျမြက္ၾကား ျမတ္တရား ကုိ၊ ႏုရာဂတး - အလုိရွိသူ၊ ၿပိတိ - ႏွစ္သက္ သူျဖစ္သည္။” ဟူေသာစကာရပ္။
ေက်ာက္စာေၾကာင္းေရ ( ၅၄-၅၅)၊ ဂါထာ(၅၃) တြင္ပါရွိေသာ
“နာနာေဒဂါ-အနယ္နယ္အရပ္ရပ္မွ၊ အာဂတာနံာ-သဂၤါယနာတင္ရန္ ပင္႔ဖိတ္ၾကြေရာက္လာၾက ကုန္ေသာ၊ အေနကာ-မ်ားစြာလွေသာ၊ ဘိကၸဴဏံာ-ရဟန္းသံဃာေတာ္တုိ႔အား၊ သေႏၷၾတစီ၀ရာဏိစ-ေ ကာင္းျမတ္ေ သာ သကၤန္းေ တာ္တုိ႔ကုိလည္းေကာင္း၊ ေလာ္ဟပါၾတာဏိ-ေၾကးျဖင္႔ျပဳလုပ္ေသာ သပိတ္၊ ခြက္တုိ႔ကုိလ ည္းေကာင္း၊ ေဂၚရ၀ါဒ္- ၾကည္ညိဳ သဒၶါပြါးမ်ားကာ ရုိေသေလးျမတ္စြာျဖင္႔ ၊ ဒေဒၚ-ေပးလွဴေတာ္ မူေလသည္။” ဟူေသာ စကားရပ္
ေက်ာက္စာေၾကာင္းေရ (၅၇-၅၈)၊ ဂါထာ (၅၆) တြင္ ပါရွိေသာ
“ဒိြဇာ၀ါေသ-ျဗာဟၼဏပုဏၰားတုိ႔ေနထုိင္ရာ၊ ေသာမတီထ-အရပ္၌၊ သဂၤါယနာတင္ၿပီးေသာအခါ ျမတ္ဗုဒၶ၏ တရားေတာ္မ်ားျဖစ္ေသာ ပိဋကတ္မ်ားကုိ စနစ္တက် သိမ္းဆည္းထားရန္ အလုိငွါမဌဂၥါနႏၵမာ ဓ၀းနာမာ ပိ-မာဓ၀းအမည္ရွိေသာ ဓမၼဘ႑ာတုိက္(၀ါ) ပိဋကတ္တုိက္ အေဆာက္အအုံကုိလည္းေကာင္း၊ အာနေႏၵ ဂြရနာမာပိ-ဘုရင္ဓမၼဘ႑ာတုိက္ (၀ါ)ဘုရင္ပိဋကတ္တုိက္ အေဆာက္အအုံကုိလည္းေကာင္း၊ ေနာ္ လေကၠ-အရပ္၌ ၊ (ေဆာက္လုပ္ေလသည္)၊ သၼတး- မွတ္သားၾကေလ။” ဟူေသာ စကားရပ္။
ေက်ာက္စာေၾကာင္းေရ (၆၀-၆၁)၊ ဂါထာ (၅၉) တြင္ ပါရွိေသာ
"ပ႑ိဂၤေသာမာဟြယ-ပညာရွိမ်ားအရပ္မည္ေသာေနရာ၌လည္းေကာင္း၊ သံဃသံဇိေကာ္-သံဃာတန္းေ ခၚေသာ အရပ္၌လည္းေကာင္း၊ မနာပ-အလြန္တင္႔တယ္ေသာ၊ ၀ါေပ်ာ-ေရကန္မ်ားကုိ ၊ဘူပတိး-မင္းႀကီး သည္၊ နိဇခါန-တူးေဖၚေလ၏။" ဟူေသာ စကားရပ္
ေက်ာက္စာေၾကာင္းေရ (၆၂-၆၃-၆၄)၊ ဂါထာ (၆၁)တြင္ ပါရွိေသာ
“ဘူေပန-အာနႏၵစျႏၵမင္းႀကီးသည္၊ ဘိကၸာယသံဃသ်ဟိနာယိတာနိ- ဟိနယာနရဟန္းသံဃာေတာ္ မ်ားႏွင္႔၊ ဓမသနံ- တရားေဟာပလႅင္၊ ေနေၾတာဇြလစီ၀ရာဏိ- ေတာက္ေျပာင္ေသာ ပုိးသကၤန္းမ်ား ၊ဟသၱိနိေကာ တၱမဲကာ- ေကာင္းျမတ္ေသာ ဆင္မယာဥ္သာတစ္ေကာင္ကုိ၊ ဂိလာေမဃနရာဓိပသ်- သီဟုိဠ္မင္း၏ ၊ ေဒေဂ- အရပ္ေဒသ (၀ါ) တုိင္းျပည္သုိ႔ ၊( ျပန္လည္ပုိ႔ေဆာင္ေတာ္မူသည္။)” ဟူေသာ စကားရပ္
ေက်ာက္စာေၾကာင္းေရ (၆၆-၆၇-၆၈)၊ ဂါထာ (၆၃) တြင္ပါရွိေသာ
“အာနႏၵစျႏၵကိၸတိပါထိ၀သ် =ကမၻာေျမကုိ အစိုးရေသာ အာနႏၵစျႏၵမင္းႀကီးသည္၊ (ၿဂီဓမရာဇ႑ဇ၀ံဂ=သီရိဓမၼရာဇာ ဓဇ ၀ံသ) ဘုန္းက်က္သေရရွိလွေသာ တရားေအာင္လံစုိက္ထူသည့္ မင္းမ်ိဳးရုိး” ဟူေသာ ေက်ာက္စာပါ စကားရပ္တုိ႔မွာ
“ဤဂါႏြယ=သီ၀နတ္မ်ိဳးႏြယ္” ျဗဟၼဏအယူ၀ါဒရွိေသာ ဘုရင္ေရးထုိးသည့္ စကားရပ္မ်ားလား၊ ျမတ္ဗုဒၶအဆုံးအမကုိ သက္၀င္ယံုၾကည္ေသာ ဘုရင္မ်ားေရးထုိးေသာ စကားရပ္မ်ားလားဆုိသည္ကုိ စာဖတ္သူကုိယ္တုိင္ ဆင္ျခင္သုံးသပ္ႏုိင္လိမ႔္မည္ဟု ယူဆသည္။
ထုိ႔ေၾကာင္႔ ရခုိင္ေ၀သာလီ အာနႏၵစျႏၵမင္းသည္ ျဗဟၼဏအယူ၀ါဒကုိ လက္ခံၿပီး၊သီ၀နတ္မင္းကုိ ကုိးကြယ္ေသာမင္းျဖစ္သည္ဟုဆုိလွ်င္ ဗုဒၶဘာသာ၀င္မင္းတို႔သည္ပင္ ျပဳလုပ္ရန္ စြမ္းႏုိင္ခဲေသာ သဂၤါယနာ တင္ျခင္းကုိ ျပဳလုပ္ပါမည္ေလာ စဥ္းစားသင္႔ေပသည္။ ထုိ႔အျပင္ ရခုိင္ေ၀သာလီမင္းတုိ႔သည္ သီ၀နတ္မင္းကုိ ကုိးကြယ္ေသာမင္းမ်ားျဖစ္သည္ဆုိလွ်င္ အလြန္ဂုဏ္ယူဖြယ္ရာေကာင္းေသာ ေမာ္ကြန္းေက်ာက္စာကုိေ ရးထုိး ရာ၌ ေက်ာက္စာတစ္ခုလုံးတြင္ ျဗဟၼဏအယူ၀ါဒသက္ဆုိင္ေသာစကားလုံးမ်ားမပါဘဲ၊ ေက်ာက္စာတစ္ခု လုံး တြင္ ေထရ၀ါဒဗုဒၶအယူ၀ါဒႏွင္႔သာ သက္ဆုိင္ေသာ စကားရပ္မ်ား ပါရွိေနျခင္းက ရခုိင္ေ၀သာလီမင္းတုိ႔သည္ သီ၀နတ္မင္းကုိ ကုိးကြယ္သည့္ ဟိႏၵဴမင္းမ်ား မဟုတ္ေၾကာင္းသက္ေသခုိင္လုံေနသည္ဟု ယူဆသည္။
သုိ႔ေသာ္လည္း တစ္ခ်ိဳ႕ေသာ အာနႏၵစျႏၵမင္းေက်ာက္စာကုိ ေလ႔လာလုိက္စားၾကေသာ သုေတသီမ်ားမွာ ရခုိင္ေ၀သာလီမင္းမ်ားသည္ သီ၀နတ္မင္းကုိ ကုိးကြယ္ေသာ ဟိႏၵဴမင္းမ်ားျဖစ္သည္ဟု ႏိုင္ငံျခားပညာရွင္မ်ားေရးသည္သာ မွန္၏၊ ေဒါက္တာ၊ ပါရဂူ၊ ပါေမာကၡမ်ား ေရးထားျခင္းသာမွန္သည္။ ေက်ာက္စာပါ အေၾကာင္းအရာမ်ားကုိ မ်က္ကြယ္ျပဳကာ ယုံၾကည္ေနၾကသူမ်ားလည္း ရွိေနဆဲျဖစ္သည္။ လြတ္လပ္စြာ သေဘာထားကြဲလြဲခြင္႔ ရွိၾကေသာ္လည္း ေက်ာက္စာပါ မူလအေၾကာင္းတရားမ်ားကုိ ေသခ်ာေလ႔လာၿပီး မွန္ကန္စြာသုံးသပ္ေစလုိသည္။
(ျခြင္းခ်က္) အာနႏၵစျႏၵမင္းေက်ာက္စာတြင္ ျဗဟၼဏႏွင္႔ ပက္သက္၍ ေက်ာက္စာေၾကာင္းေရ (၅၆-၅၇)၊ဂါထာ(၅၅)တြင္ ေအာက္ပါအတုိင္း ေရးထုိးပါရွိျခင္းမွအပ ျဗဟၼဏႏွင္႔ သက္ဆုိင္ေသာ စကားရပ္မ်ား မပါရွိေပ။
အာနႏၵစျႏၵမင္းေက်ာက္စာပါ ဂါထာ(၅၅)၏ အဓိပၸာယ္မွာ
“၀ါဒက-တီးမႈတ္ကခုန္သူ၊ ပံစာဂျဒၺာဟၼဏာ-ျဗာဟၼဏပုဏၰား(၅၀)တုိ႔အား၊ အာ၀ါသံ-ေနထုိင္ကခုန္ရန္၊ သံယုကၱံ- စပ္အပ္သင္႔ေတာ္ေသာ၊ မဌစတုပယမ္-အေဆာက္အအုံ(၄)ခုကုိ၊ ၀ါဒ်-တီးမႈတ္တူရိယာမ်ား၊ ေကၸၾတ-လယ္ေျမမ်ား၊ ဘတ်-အခုိင္းအေစမ်ားႏွင္႔၊ သမႏြိတံ- ျပည့္စုံစြာ၊ ကာရိတံ- စီစဥ္ ျပဳလုပ္ေတာ္ မူေလသည္။” ဟူ၍ ျဖစ္သည္။
အာနႏၵစျႏၵမင္းႀကီးသည္ ရခုိင္ေ၀သာလီ၌ သဂၤါယနာတင္သည့္အခါ ၿမိဳ႕ေတာ္အတြင္း အတုိင္းတုိင္း အျပည္ျပည္ အနယ္နယ္အရပ္ရပ္မွ ေရာက္လာၾကေသာသူမ်ားအတြက္ ေျဖေဖ်ာ္ရန္ အေဆာက္အဦး (၄)ခု ေဆာက္လုပ္ကာ ကေခ်သည္ ျဗဟၼဏပုဏၰား(၅၀)တုိ႔အား အတီးအမႈတ္တူရိယာစုံလင္စြာျဖင္႔ ေနရာခ်ေ ပးထားသည္။ သဂၤါယနာတင္သည့္အခါ အခ်ိန္ကာလ ၾကာျမင္႔မည္ျဖစ္ေသာေၾကာင္႔ ကေခ်သည္မ်ားသည္ ကာလရွည္စြာ တီးမႈတ္ကခုံၾကမည္ျဖစ္သျဖင္႔ ထုိျဗဟၼဏပုဏၰား(၅၀)တို႔အတြက္ စားေရးေသာက္ေရး အဆင္ေျပေစရန္၊ လယ္ေျမမ်ားေပးလွဴကာ ထုိလယ္ေျမမ်ားကုိ ထြန္ယက္စုိက္ပ်ိဳးရန္လည္း ကၽြန္မ်ားကုိပါ တပါတည္း ျပည့္စုံစြာ ျပဳလုပ္ေပးျခင္းကုိ ေရးထုိးပါရွိသည္မွအပ ျဗဟၼဏအယူ၀ါဒႏွင္႔ သက္ဆုိင္ေသာ စကားရပ္မ်ား မပါရွိေပ။
အာနႏၵစျႏၵမင္းေက်ာက္စာ၌ “ဂဲ၀=သီ၀” ဟူေသာ စကားလုံး ေရးထုိးပါရွိသည္။ယင္းမွာ ေက်ာက္စာေ ၾကာင္းေရ (၆၈-၆၉)၊ ဂါထာ(၆၄)၌ အာနႏၵစျႏၵမင္းထံသုိ႔ ခ်စ္ၾကည္ေရး မဟာမိတ္ျပဳ ရန္ေရာက္လာေသာ မင္း၏ မ်ိဳးရုိးအႏြယ္ကုိ ေဖာ္ျပရာတြင္ ေအာက္ပါအတုိင္း သုံးႏႈန္းေရးထုိးထားသည္။
အာနႏၵစျႏၵမင္းေက်ာက္စာ ေၾကာင္းေရ(၆၈)ပါ စကားရပ္၌ သီ၀နတ္မင္းကုိ ေရွးကသုေတသီမ်ား ေရးသားေဖာ္ျပခဲ႔ၾကသလုိ “ဤဂါ” ဟု မေရးထုိးဘဲ “ ဂဲ၀=သွ်ဲ၀=သီ၀ ” ဟု ေရးထုိးထားေသာေၾကာင္႔ အာနႏၵစျႏၵမင္းေက်ာက္စာ ဂါထာ(၃၂ ) ႏွင္႔ ဂါထာ( ၄၂) ပါ “ ဤဂါ ” ဟူေသာ စကားရပ္မွာ သီ၀နတ္ကုိ ဆုိလုိျခင္းမဟုတ္ေၾကာင္း၊ မင္းမ်ိဳးမင္းႏြယ္၊ အုပ္ခ်ဳပ္သူဘုရင္ ကုိ ဆုိလုိျခင္းျဖစ္ေၾကာင္း ထင္ရွားေနသည္။
“ဤဂါႏြယ” သီ၀နတ္မ်ိဳးႏြယ္ကုိ ဆုိလုိျခင္းမဟုတ္ေၾကာင္း က်မ္းဂန္အလုိ ဆက္၍ရွင္းအံ႔။
ျမန္မာနုိင္ငံတြင္ သကၠတစာေပႏွင္႔ပက္သက္၍ သကၠတသဒၵါက်မ္းႏွင္႔သင္ရုိးညႊန္းတမ္းမ်ားကုိ ေရးသားခဲ႔ေသာ ဆရာႀကီးဦးျမင္႔ေဆြ-သကၠတ၊ (မဟာ၀ိဇၨာ-လန္ဒန္)ေရးသားခဲ႔ေသာ၏ သကၠတသဒၵါက်မ္း စာမ်က္ႏွာ
(၃၀၄) တြင္ “ဤဂါ” ၏ အဓိပၸာယ္ကုိ (မင္း ၊ အုပ္ခ်ဳပ္သူ) ဟုေဖာ္ျပထားၿပီး၊ (စာမ်က္ႏွာ ၃၁၈) တြင္ သီ၀နတ္ ကုိ “ဂီ၀” ဟုေရးသားေဖာ္ျပထားသည္။
သီ၀နတ္ကုိ အာနႏၵစျႏၵမင္းေက်ာက္စာတြင္ ေရးထုိးပါရွိေသာ စကားလုံးႏွင္႔ ဆရာႀကီးဦးျမင္႔ေဆြ သကၠတ သဒၵါက်မ္း၌ ေဖာ္ျပေသာ စကားလုံးႏွစ္လုံး၏ ကြဲလြဲခ်က္မွာ ေက်ာက္စာတြင္ “ဂဲ၀=သွ်ဲ၀=သီ၀” ဟုေရးထုိးထားၿပီး၊ သကၠတသဒၵါက်မ္းတြင္ “ဂီ၀=သီ၀” ဟုေရးထုိးထားျခင္းျဖစ္သည္။ ဤကား “ဤဂါ” ႏွင္႔ “ဂီ၀” စကားရပ္၏ သကၠတသဒၵါက်မ္းအလုိတည္း။
ေနာက္တစ္ခါ “ဤဂါႏြယ”စကားရပ္ကုိ ပါဠိသုိ႔ေျပာင္းလွ်င္ “ဤသႏြယ=ဤသ+အႏြယ”ျဖစ္သည္။ ပါဠိလုိ “ဤသ” ဟူေသာစကားရပ္ကုိ အနက္အဓိပၸာယ္ဖြင္႔ရမည္ဆုိလွ်င္ ဆရာႀကီးဦးဟုတ္စိန္ေရးသားေသာ ပါဠိျမန္မာအဘိဓာန္(စာ-၁၉၇)၌ “ဤသ= အစုိးရေသာသူ၊ မင္း၊” ဟူ၍လည္းေကာင္း၊စာမ်က္ႏွာ(၈၄)တြင္ “အႏြယ”ကုိ မ်ိဳးရုိးအႏြယ္” ဟူ၍လည္းေကာင္း ဖြင္႔ဆုိထားသည္။
ယင္း ပါဠိအဘိဓာန္ စာမ်က္ႏွာ (၁၉၇)တြင္္ သီ၀နတ္မင္း ကုိ ပါဠိအလုိအားျဖင္႔ “ဤသာန”ဟုသာ ေဖာ္ျပထားသည္။ “ဤဂါ= သီ၀နတ္”ဟု ေဖာ္ျပမထားပါ။
ထုိေၾကာင္႔ အာနႏၵစျႏၵေက်ာက္စာ ဂါထာ (၃၂) ႏွင္႔ ဂါထာ(၄၂) တုိ႔တြင္ ပါရွိေသာ “ဤဂါႏြယ” စကားလုံး၏အဓိပၸါယ္မွာ သကၠတအလုိအားျဖင္႔ေသာ္လည္းေကာင္း၊ ပါဠိအလုိအားျဖင္႔ေသာ္လည္းေကာင္း မင္းမ်ိဳးမင္းႏြယ္၊ အုပ္ခ်ဳပ္သူဘုရင္ မ်ိဳးရုိးကုိ ဆုိလုိျခင္းျဖစ္ေၾကာင္း ပညာရွင္ဆရာႀကီးမ်ား ေရးသား ထားေသာ အဘိဓာန္ က်မ္းဂန္မ်ားကလည္း သက္ေသခံေနသည္။
စာေရးသူ၏ထင္ျမင္ခ်က္ကုိ ေရးရလွ်င္ (ဤဂါႏြယ) စာလုံးကုိ (ဤႆန =ဤဂါန) ဟုထင္ျမင္ယူခ်က္ကာ သီ၀နတ္မင္း ဟု အဓိပၸါယ္ဖြင္႔ဆုိလုိက္ၾကျခင္းျဖစ္မည္ဟု ယူဆမိိပါသည္။
ရခုိင္သမုိင္းတြင္ ေ၀သာလီမင္းတုိ႔၏ အသဲႏွလုံးထဲ၌ နက္ရိႈင္းစြာ စူး၀င္ေနေသာ သီ၀နတ္မင္း မွ်ားစူးကုိ ေက်ာက္စာအေထာက္အထားမ်ား၊ သကၠတအဘိဓာန္က်မ္း၊ ပါဠိအဘိဓာန္က်မ္း အကုိးအကားမ်ားျဖင္႔ ဆြဲႏႈတ္တင္ျပလုိက္ရပါသည္။
ေမာင္ျဖဴ(ႀကြီတဲကၽြန္း)
21.5.2021
ကုိးကား-
၁။ ရန္ကုန္တကၠသိုလ္။(၁၉၅၆)။ ျမန္မာတုိင္းရင္းေက်ာက္စာမ်ား။စတုတၳထုပ္၊
၂။ ေအာင္သာ၊ဦး။(၁၉၆၆) ။ ရခုိင္ယဥ္ေက်းမႈ ေ၀သာလီေခတ္၊ အတြဲ ၁၊ အမွတ္ ၁။ ရန္ကုန္ၿမိဳ႕၊ လမ္းညႊန္စာေပ။
၃။ ျမင္႔ေဆြ၊ဦး။ ပါဠိဌာန။ (၁၉၆၉)။ ျပည္ေထာင္စုျမန္မာႏုိင္ငံ၊ စာေပႏွင္႔လူမႈေရးသိပၸံဂ်ာနယ္၊ ၀ိဇၨာႏွင္႔သိပၸံ
တကၠသိုလ္။ အတြဲ-၂ ၊ အမွတ္- ၃။ ရန္ကုန္၊ ဗုဒၶသာသနာအဖြဲ႕ပုံႏွိပ္တုိက္။
၄။သန္းထြန္း။Ph.D(London)။- (၁၉၆၉)။ ေခတ္ေဟာင္းျမန္မာရာဇ၀င္။ (ဒု-ႀကိမ္)။ ရန္ကုန္ၿမိဳ႕၊မဟာဒဂုံစာေပ။
၅။ စံသာေအာင္၊ဦး။(မဟာ၀ိဇၨာ-ဟားဗတ္)။- (၁၉၇၅)၊ အာနႏၵစျႏၵ ရွစ္ရာစုရခုိင္ေ၀သာလီမင္း။ရန္ကုန္ၿမိဳ႕။
၆။ ျမင္႔ေဆြ၊ဦး။မဟာ၀ိဇၨာ(လန္ဒန္)။- (၁၉၈၃)။ သကၠတသဒၵါက်မ္း။ ရန္ကုန္ၿမိဳ႕။သာသနာေရးဦးစီးဌာန။
၇။ ဟုတ္စိန္၊ဦး၊ (ဘီေအ-ဂုဏ္ထူး၊ဘီ အယ္)။ (၁၉၉၉)။ ပဒတၳမဥၨဴသာ ဟူေသာ ပါဠိျမန္မာအဘိဓာန္။ ျပန္လည္ပုံႏွိပ္ျခင္း၊ ရန္ကုန္ၿမိဳ႕၊ သာသနာေရးဦးစီးဌာန။
၈။ E.H.Johnston,1944, Bulletin of the School of Oriental and African Studies, University of London,Vol.11,No.2,P 357-385. “Some Sanskrit Inscriptions of Arakan.”
No comments:
Post a Comment