စာမပါေသာ ခရုသင္းဒဂၤါးကုိိ ဆန္းစစ္ၾကည့္ျခင္း

 

 

ေဖာ္ျပပါ စာမပါေသာ ခရုသင္း၊ သိရီ၀စ ၦဒဂၤါးကုိ ဆာအာသာေဖယာသည္( ၁၈၈၂ -ခုႏွစ္) တြင္ ေရးသားခဲ႔ေသာ “Coin of Arakan, of Pegu, and of Burma” စာတမ္းတြင္ ပဲခူး၊ ဗမာ၊ ကေမၻာဒီ ယားႏွင္႔ ထုိင္းဒဂၤါးမ်ားကုိ ေဖာ္ျပေသာက႑ (Plate V , Photo 6.7) ၌သာ ေဖာ္ျပခဲ႔သည္။ စာမပါေသာ ခရုသင္းဒဂၤါးမ်ားကုိ ရခုိင္ဒဂၤါးမ်ားက႑၌ မေဖာ္ျပခဲ႔ပါ။ (ပုံ -A) 

 

ဆာအာသာေဖယာ ေဖာ္ျပေသာ စာမပါေသာ ခရုသင္းဒဂၤါးပုံကုိ ေအာက္စဖုိစ္႔တကၠသုိလ္ ေဘလီေယာေကာလိပ္မွ အီးအိခ်္ဂၽြန္စတင္ေရးခဲ႔ေသာ“Some Sanskrit inscription of arakan”စာ တမ္း Coin of the Candra Dynasty စျႏၵမင္းဆက္ဒဂၤါးမ်ားက႑၌ (Plate V , Photo 1-2) တြင္ ေဖာ္ ျပခဲ႔သည္။ (ပုံ-B) 

 

အီးအိခ်္ဂၽြန္စတင္ေဖာ္ျပခဲ႔ေသာ ဒဂၤါးကုိ ဆရာႀကီးဦးစံသာေအာင္ သည္ သူေရးသားခဲ႔ေသာ “ရခုိင္ဒဂါးမ်ား”စာအုပ္ (ပုံ-၁)၌ ရခုိင္ေ၀သာလီ ဒဂၤါးဟု ဆက္လက္ေ

ဖာ္ျပသည္။ ဒဂၤါးခပ္ႏွိပ္ သကၠရာဇ္ ကုိလည္း ထုိစာအုပ္၏ (အခန္း-၁၀၊စာမ်က္ႏွာ-၈၀ )တြင္ (ေအဒီ ၄၀၀) ဟု ေဖာ္ျပခဲ႔သည္။ (ပုံ-C) 

 

ဆရာႀကီးဦးစံသာေအာင္၏ ရခုိင္ဒဂၤါးမ်ား စာအုပ္ထြက္ လာသည့္ေနာက္ပုိင္း၌ ေရးသားၾက ေသာ ရခုိင္သမုိင္းဆုိင္ရာ စာအုပ္ စာတမ္းမ်ားတြင္ ေဖာ္ျပပါ စာမပါေသာ ခရုသင္း+သိရီ၀စၦဒဂၤါးကုိ ရခုိင္ ေ၀သာလီေခတ္ဒဂၤါး ဟု ဆက္လက္ေဖာ္ျပလာၾကသည္။ 

 

ခရုသင္း+သိရီ၀စၦ ဒဂၤါးကုိ (ေအဒီ ၄၀၀ )တြင္ ခပ္ႏွိပ္ခဲ႔ေသာဒဂၤါးျဖစ္သည္ဟုဆုိေသာ အယူ အဆ မွန္ကန္မႈ ရွိမရွိ ဆန္းစစ္ၾကည့္လွ်င္ ေအာက္ပါအတုိင္း ေတြ႔ရွိရမည္ျဖစ္သည္။

အာနႏၵစျႏၵမင္းသဂၤါယနာတင္ေမာ္ကြန္းေက်ာက္စာ၌ ရခုိင္ေ၀သာလီေခတ္တြင္ စုိးစံခဲ႔ေသာ မင္းမ်ားကုိ မင္းအမည္၊ နန္းစံႏွစ္မ်ားႏွင္႔တကြ တစ္ပါးမက်န္ ေရးထုိးမွတ္တမ္းတင္ထားခဲ႔သည္။ 

 

အာနႏၵ စျႏၵမင္း ေက်ာက္စာေအာက္ေျခပါ (ဧကာဒသမေဗၵ-၁၁ ခုႏွစ္= ခရစ္ႏွစ္-၆၄၉) ကုိ မ႑ိဳင္ထား၍ ေက်ာက္စာပါမင္းတို႔၏ နန္းစံႏွစ္မ်ားအလုိက္ ေနာက္ျပန္ဆုတ္၍ေရတြက္ေသာ္ (ေအဒီ - ၇၀ မွ ၆၄၉) ကာလအတြင္း စုိးစံခဲ႔ေသာမင္းမ်ားျဖစ္ၾကသည္။

 

(ေအဒီ ၇၀ - ၆၄၉)ကာလအတြင္း စုိးစံေသာ မင္းမ်ားဆုိသည္မွာ အာနႏၵစျႏၵမင္းေက်ာက္စာ ပထမမင္းဆက္ပါ၊ စေျႏၵာဒယမင္း(နန္းစံ-၂၇ ႏွစ္၊ ေအဒီ ၇၀-၉၇) မွ၊ အာနႏၵစျႏၵမင္း(နန္းစံ -၉ ႏွစ္ ၊ ေအဒီ ၆၄၀-၆၄၉) အထိေသာ မင္းမ်ားကုိ ဆုိလုိသည္။

(ျခြင္းခ်က္။ နန္းစံႏွစ္ ၁၂၀ ပါေသာ မင္းမ်ားမပါေသးေပ။) 

 

ရခိုင္ေ၀သာလီေခတ္တြင္ ခပ္ႏွိပ္သုံးစြဲခဲ႔ေသာဒဂၤါးမ်ားကုိ ေလ႔လာၾကည့္ေသာအခါ ခရုသင္း အရုပ္ပါဒဂၤါးႏွင္႔၊ ႏြားလားဥႆဘ အရုပ္ပါဒဂၤါးတုိ႔ကုိေတြ႔ရွိရသည္။ ဒဂၤါးႏွစ္မ်ိဳးစလုံးတြင္ အကၡရာစာလုံး မ်ား ေရးထုိးပါရွိၾကသည္။ ခရုသင္းဒဂၤါးမ်ား ခါးလယ္၌ န၀ရတ္ေက်ာက္မ်က္ရတနာ မ်ားစီခ်ယ္ထားသလုိ ေရြးလုံးေလးမ်ား ပါရွိၾကၿပီး၊ ခရုသင္းေဘးတြင္ ဘုန္းတန္ခုိးကုိ ေဖာ္ညြန္းထားေသာ အေတာင္ပံ သဖြယ္ သေကၤတမ်ား ပါရွိၾကသည္။ တစ္ခ်ိဳ႕ေသာ ခရုသင္းဒဂၤါးပါစာလုံးမ်ားမွာ အခ်ိန္ကာလတုိက္စားမႈေၾကာင္႔ မႈံ၀ါးေနၾကသည္။ 

 

စာပါေသာန၀ရတ္ေက်ာက္စီ ေ၀သာလီခရုသင္းဒဂၤါးမ်ားသည္ အာနႏၵစျႏၵမင္းေက်ာက္စာပါ (ပထမမင္းဆက္ ေအဒီ ၇၀-၂၉၀) ကာလအတြင္း ခပ္ႏွိပ္ခဲ႔ေသာဒဂၤါးမ်ားျဖစ္ၾကသည္။ ပထမင္းဆက္ဇယားကုိလည္းၾကည့္။ (ပုံ -၁-၂) 

 

 

 

ေရွးက ဆရာႀကီးမ်ားေဖာ္ျပခဲ႔ေသာ ခရုသင္း + သိရီ၀စၦ ဒဂၤါး၌ အကၡရာစာလုံးမ်ား ေရးထုိး မပါရွိၾကသလုိ၊ ခရုသင္း ခါးလယ္တြင္လည္း န၀ရတ္ေက်ာက္မ်က္ရတနာမ်ား စီခ်ယ္ထားသည့္သဖြယ္ ေရြးလုံးမ်ားလည္း မပါရွိၾကသည္မွာ ရခုိင္ေ၀သာလီ ခရုသင္းဒဂၤါးမ်ား ႏွင္႔ ေရွးကဆရာႀကီးမ်ား ေဖာ္ျပ ေသာခရုသ္းဒဂၤါး၏ ကြာျခားခ်က္ျဖစ္သည္။

              ရခုိင္ေ၀သာလီ၌ န၀ရတ္ေက်ာက္စီ ခရုသင္းဒဂၤါးမ်ားကုိ (ေအဒီ ၂၉၀) ေနာက္ပုိင္း ခပ္ႏွိပ္ ျခင္းမရွိသည္မွာလည္း ခုႏွစ္သကၠရာဇ္အလုိ အားျဖင္႔ကြဲလြဲခ်က္ျဖစ္သည္။ သုိ႔ျဖစ္၍ စာမပါေသာခရုသင္း ဒဂၤါးသည္ အာနႏၵစျႏၵမင္းေက်ာက္စာပါ ပထမမင္းဆက္ (ေအဒီ ၇၀ မွ ၂၉၀) အတြင္း ခပ္ႏွိပ္ေသာ ဒဂၤါး မဟုတ္ေၾကာင္း သိႏုိင္သည္။

ဤကား “စာမပါေသာ ခရုသင္းဒဂၤါး”ႏွင္႔ ရခုိင္ေ၀သာလီမွ “စာပါေသာ န၀ရတ္ေက်ာက္ စီခရုသင္းဒဂၤါး တို႔၏ ျခားနားခ်က္ ျဖစ္သည္။ 

 

ေနာက္တစ္ခါ “စာမပါေသာ ခရုသင္းဒဂၤါး”၏ ခပ္ႏွိပ္သကၠရာဇ္ကုိ (ေအဒီ ၄၀၀)ဟု ေဖာ္ျပ ၾကျခင္းၾကာင္႔ ယင္းအခ်ိန္ကာလသည္ ရခုိင္ေ၀သာလီ၌ အာနႏၵစျႏၵမင္းေက်ာက္စာပါ ဒုတိယမင္းဆက္ မွ ယဇစျႏၵမင္း(ေအဒီ ၃၉၆-၄၀၃) စုိးစံေနေသာ ကာလျဖစ္သည္။ ယဇစျႏၵမင္း(ေအဒီ ၃၉၆-၄၀၃) ခပ္ႏွိပ္ခဲ႔ေသာဒဂၤါး၌ ႏြားလားဥႆဘ အရုပ္သာပါရွိသည္။ ခရုသင္းအရုပ္မဟုတ္ေပ။ 

                   ယဇစျႏၵမင္းမတုိင္မီ (ေအဒီ ၂၉၀)၌ နန္းတက္ေသာ ေဒြစၤျႏၵမင္းမွစ၍ ရခုိင္ေ၀ သာလီတြင္ ႏြားလားဥႆဘအရုပ္ပါဒဂၤါးမ်ားကုိသာ ခပ္ႏွိပ္သုံးစြဲေနလာၾကသည္မွာ အာနႏၵစျႏၵမင္း နန္း စံကာလ(ေအဒီ ၆၄၀-၆၄၉) ဒဂၤါးအထိ အၾကားအလပ္မရွိ ျဖစ္သည္။

(ေအဒီ ၂၉၀-၆၄၉)ကာလအတြင္း ခရုသင္းအရုပ္ျဖင္႔ ခပ္ႏွိပ္ေသာဒဂၤါး ရခုိင္ေ၀သာလီတြင္ (လုံး၀-လုံး၀) မရွိေပ။ 

 

 

စာမပါေသာ ခရုသင္းဒဂၤါးကုိ (ေအဒီ ၄၀၀)တြင္ ခပ္ႏွိပ္ခဲ႔သည္ကုိ မွန္သည္ဟု ယူဆေသာ္ ႏြားလားဥႆဘဒဂၤါးမ်ားၾကား၌ ထည့္သြင္းရန္ေနရာ၊ မင္းစဥ္ ၊ ခုႏွစ္သကၠရာဇ္ အစဥ္အားျဖင္႔ အၾကား အလပ္မရွိေသာေၾကာင္႔ မည္သည့္ ေနရာမွ ထည့္သြင္း၍ ရႏုိင္မည္ မဟုတ္ေပ။

ထုိေၾကာင္႔ ေရွးကဆရာႀကီးမ်ားေဖာ္ျပခဲ႔ေသာ “စာမပါေသာ ခရုသင္းဒဂၤါး” သည္ ရခုိင္ေ၀ သာလီမွ အာနႏၵစျႏၵမင္းေက်ာက္စာပါ ဒုတိယမင္းဆက္ (ေအဒီ ၂၉၀-၆၄၉)ကာလအတြင္း ခပ္ႏွိပ္ေသာ ဒဂၤါး မဟုတ္ေၾကာင္း သိႏုိင္သည္။ (ပုံ-၃) ဒုတိယမင္းဆက္ဒဂၤါးႏွင္႔ ဇယားလည္းၾကည့္။ 

 

 

 

ျပည္တြင္း၊ ျပည္ပ ပညာရွင္မ်ားက “စာမပါေသာ ခရုသင္းဒဂၤါး” မ်ားကုိ ( ေအဒီ ၄-၅ ရာစု) ဒဂၤါး ဟု ခန္႔မွန္းယူဆထားၾကသည္။

အာနႏၵစျႏၵမင္းေအာက္ေျခပါ သကၠရာဇ္မွာ (ဧကာဒဂ့ါမေဗၵ= ဧကာဒသမ+အဗၵ= ၁၁-ခုႏွစ္) ျဖစ္သည္။ ယင္းကုိခရစ္ႏွစ္ေျပာင္းလွ်င္ (၁၁+၆၃၈= ေအဒီ ၆၄၉ ) ျဖစ္သည္။

ထုိေၾကာင္႔ မင္းစဥ္ ခုႏွစ္ သကၠရာဇ္မ်ားကုိ အာနႏၵစျႏၵမင္းေ က်ာက္စာေရးထုိးႏွစ္ “ေအဒီ ၆၄၉” ကုိ ကုိးကား၍တြက္ယူသည္။ 

 

 

က်မ္းကုိး ၁။ စံသာေအာင္၊ဦး၊အာနႏၵစျႏၵရွစ္ရာစုရခုိင္ေ၀သာလီမင္း။1975

၂။ စံသာေအာင္၊ဦး၊ ရခုိင္ဒဂၤါးမ်ား ။ ပႀကိမ္၊ ။ ၁၉၇၉ ဇြန္လ။

၃။ ျမန္မာတုိင္းရင္းေက်ာက္စာမ်ား၊ စတုတၳထုပ္၊ ရန္ကုန္တကၠသုိလ္၊ University Press Oxford. 1956

၄။ Johnston.E.H., Some Sanskrit Inscriptions of Arakan.

၅၇။ SIR ARTHUR P. PHAYRE , COINS OF ARAKAN, OF PEGU,AND OF BURMA. London1882