မဂုိအင္ပါယာ (၁၅၂၆-၁၈၃၇)

 

=================

ေမာင္ျဖဴ (ႀကြီတဲကၽြန္း)

29.8.2021

**********

မဂုိ ဟူေသာစကားရပ္ႏွင္႔ ပက္သက္၍ အဂၤလိပ္လုိေဖာ္ျပၾကရာတြင္ “Mughal”ဟူ၍လည္း ေကာင္း၊ “Mogul” ဟူ၍လည္းေကာင္း၊ “Moghul” ဟူ၍လည္းေကာင္း ေဖာ္ျပၾက၏။ မဂုိအင္ပါယာကို ေအဒီ ၁၅၂၆ ခုႏွစ္တြင္ မြန္ဂိုအႏြယ္၀င္ အာရွအလယ္ပိုင္း ဥဇဘက္ကစၥတန္မွ Turk လူမ်ိဳးတဦးျဖစ္သူ စစ္သူရဲေကာင္း ဘာဘူရ္ (Babur )သည္ အာရွတိုက္အလယ္ပိုင္းရွိ Delhi, Ibrahim ေဒသမွ အုပ္ခ်ဳပ္ သည့္ ဘုရင္မ်ားကိုေအာင္ႏိုင္ၿပီး၊ အင္ပါယာကို စတင္ထူေထာင္ခဲ့ျခင္းျဖစ္သည္။ ဘာဘူရ္ ဆုိသည္မွာ သူတို႔၏ ဘာသာျဖင့္ (က်ား-Tiger) ဆုိလုိသည္။

မဂိုအင္ပါယာ၏ ပထမဆုံးၿမိဳ႕ေတာ္မွာ အိႏၵိယေျမာက္ပိုင္းရွိ အဂၢါရာ (Āgra) ၿမိဳ႕ျဖစ္သည္။ ဘာဘူရ္သည္ အိႏၵိယေျမာက္ဖက္ေဒသတုိ႔ကို သိမ္းယူ နိင္ခဲ့ၿပီး၊ ခရစ္ႏွစ္(၁၅၃၀)တြင္ ကြယ္လြန္ခဲ့သည္။ သူတည္ေထာင္ခဲ႔ေသာ မဂုိမင္းဆက္၌ မင္း(၂၂) ပါးရွိခဲ႔ၿပီး၊ ဘဟာဒူးသွ်ာ-၂ (Bahadur Shah II)လက္ ထက္ ေအဒီ ၁၈၅၇ ခုနွစ္၌ မင္းဆက္ျပတ္ေလသည္။

မဂုိအင္ပါယာသည္ ႏွစ္ေပါင္း (၃၀၀ )ေက်ာ္ခန္႔ တည္တံ႔ရွည္လ်ား ခဲ႔ေသာ အင္ပါယာတစ္ခု ျဖစ္သည္္ဟု ေဖာ္ျပၾကသလုိ၊ တစ္ခ်ိဳ႕ကလည္း မဂိုအင္ပါယာမွ ေဒသတစ္ခ်ိဳ႕သည္္ ခရစ္ႏွစ္ (၁၅၄၀ မွ ၁၅၅၅ ) ကာလ အတြင္း ဆူလတန္ဘုရင္မ်ား လက္ေအာက္ေရာက္သုိ႔ က်ေရာက္ခဲ႔ျဖစ္ သည္ဟု ေဖာ္ျပ ၾကေသာေၾကာင္႔ ခရစ္ႏွစ္(၁၅၅၆ မွ ၁၇၀၇ )ထိ အကၠဘာ (Akbar) ဘုရင္ႏွင့္ သူ႔အရိပ္အရာကိုဆက္ခံ ၾကသည့္ သူ႔ သား Jahangir,Shah Jahan ႏွင့္ Aurangzeb တို႔မွ အိႏၵိယေဒသကို အုပ္ခ်ဳပ္ခဲ့သည္႔ အ ခ်ိန္မွာ ႏွစ္ ၁၅၀ ခန္႔သာ ျဖစ္သည္ဟု တစ္ခ်ိဳ႕မွတ္တမ္းမ်ား၌ ေဖာ္ျပၾကသည္ ။

မဂုိ အင္ပါယာသည္ ရာစုႏွစ္ခုခန႔္တြင္ အင္ပါယာသည္ အိႏၵဳ (Indus) ျမစ္ဝွမ္းအျပင္ဘက္၊ အာဖဂန္နစၥတန္ေျမာက္ပိုင္း၊ ကက္ရွမီးယားေဒသ၊ အေရွ႕ဘက္ရွိအာသံ ဘဂၤလားေဒ့ရွ္ေဒသမ်ား အထိ ပါ၀င္ၿပီး၊ အိႏၵိယေ တာင္ပိုင္း၌ ဒက္ကမ္ Deccan ကုန္းျပင္ျမင့္ထိ ပါ၀င္ခဲ႔ေသာ နယ္ေျမအ ၀ုိင္းအ၀န္းျဖစ္ သည္။ မဂိုအင္ပါယာသည္ ၁၇၀၇ ခုႏွစ္တြင္ ဘုန္းတန္ခုိး အာဏာစက္ အထြတ္အထိပ္သုိ႔ ေရာက္ရွိခဲ႔ၿပီး ဂ်င္ဂ်ီေတာင္ဘက္မွသည္ ဟိမ၀ႏၲာေတာင္တန္းမ်ားအထိ နယ္ေျမတစ္ခုလုံးကို ထိန္းခ်ဳပ္ႏုိင္ခဲ့သည္။

မဂုိအင္ပါယာကို ျပည္နယ္ (၁၅) ခု ခြဲျခားၿပီး စီမံအုပ္ခ်ဳပ္ကာ ေဒသတစ္ခုခ်င္းစီ၌ ကိုယ္ပိုင္ ေဒသဆိုင္ရာ အာဏာပိုင္မ်ားႏွင့္ မတူညီေသာ ေငြေၾကးအရင္း အျမစ္မ်ားရွိေသာ္လည္း ထိုေဒသ အား လုံးကို မဂုိဧကရာဇ္ဘုရင္မွ ႀကီးၾကပ္စီမံၿပီး၊ အာဏာခြဲေဝမႈကို ရွင္းလင္းျပတ္သားစြာ လုပ္ေဆာင္ထား သည္။

မဂိုအင္ပါယာ၌ ဘာသာေရးလြတ္လပ္ခြင္႔ကုိ ေပးထားျခင္းေၾကာင္႔ အင္ပါယာအတြင္းရွိ ျပည္ သူျပည္သားမ်ားသည္ သူတို႔၏ နတ္ဘုရားမ်ားကို လြတ္လပ္စြာ ယုံၾကည္ကုိးကြယ္ခြင့္ရၾကကာ၊ အစိုးရ ရာထူးေနရာမ်ားတြင္ ထမ္းေဆာင္ရန္ခြင့္ရၾကျခင္းျဖစ္သည္။ ကမာၻတစ္ဝွမ္းတြင္ ဘာသာေရး စည္းလုံးမႈ ကို အေရးႀကီးေသာအရာအျဖစ္ သတ္မွတ္ထားျခင္းေၾကာင့္ ထိုသေဘာထားမ်ားသည္ ထိုအခ်ိန္က အ လြန္ရွားပါးေသာ လုပ္ေဆာင္ ခ်က္ျဖစ္သည္ဟု မွတ္ခ်က္ျပဳၾကသည္။

နယ္ေျမေဒသခံေခါင္းေဆာင္မ်ားကို လုပ္ပိုင္ခြင့္အာဏာပိုေပးခဲ့သည္။ အုပ္ခ်ဳပ္ေရးမူ၀ါဒမ်ား ကို အဆင့္ခြဲျခားထားၿပီး၊ အင္အားႀကီးမားေသာ ဟိႏၵဴကုန္သည္တုိ႔ကို လုပ္ပိုင္ခြင့္မ်ားပိုမိုေပးအပ္ခဲ့သည္။ ေျမယာမ်ားကို ပိုင္ဆိုင္ခြင့္ခဲ႔ေပးၿပီး၊ အခြန္ေကာက္ခံသည့္ စနစ္ကို က်င့္သုံးခဲ့သျဖင့္ အင္ပါယာအႏွံ႔တြင္ ဟိႏၵဴကုန္သည္မ်ားမွာ ဦးစားေပး လူတန္းစား မ်ားျဖစ္ခဲ့ၾကသည္ ။

မဂုိအင္ပါယာသည္ သူ႔ေခတ္သူအခါက ေဒသတြင္း စီးပြားေရးအရ အင္အားႀကီးအင္ပါယာ တစ္ခုလည္း ျဖစ္ခဲ႔သည္။

မဂုိအင္ပါယာ အတြင္း ပါ၀င္ခဲ႔ေသာ ေတာင္အာရွေဒသရွိ (MUGHAL UNESCO)၏ ကမာၻ႔ အေမြအႏွစ္ေနရာမ်ား၌္ Agra fort ခံတပ္၊ Fatehpur Sikri Red Fort,ခံတပ္၊ Lahore Fort လာဟုိး ခံ တပ္၊ Humayun's Tomb ဟူမာယမ္သခ်ိဳင္း ႏွင္႔ Taj Mahal တဂ်္မဟာ တို႔ျဖစ္ၾကၿပီး၊ မဂုိအင္ပါယာ ေခတ္၏ ႏိုင္ငံတကာတြင္ အထင္ႀကီး ေလးစားခံရေသာ အႏုပညာလက္ရာမ်ားျဖစ္ၾကသည္။

မဂုိအင္ပါယာတြင္ စုိးစံအုပ္ခ်ဳပ္ခဲ႔ၾကေသာ မင္းမ်ား၌ နန္းသက္ရွည္ေ သာ ဘုရင္တုိင္းသည္ ဒဂၤါးမ်ားခပ္ႏွိပ္ခဲ႔ၾကၿပီး၊ ထုိဒဂၤါးမ်ား ကုိလည္း ရွာေဖြေ တြ႔ရွိထားၾကၿပီးျဖစ္သည္။ နန္းစံသက္ လပုိင္းမွ်သာ ရွိေသာ တစ္ခ်ိဳ႕မင္းတုိ႔၏ ဒဂၤါးမ်ားကုိ ရွာေဖြမေတြ႔ရေသးသည္မွာ ဒဂၤါးခပ္ႏွိပ္မႈ မရွိခဲ႔ျခင္းလည္း ျဖစ္ႏုိင္ ေလသည္။

မဂုိအင္ပါယာေခတ္သည္ ရခုိင္ေျမာက္ဦးေခတ္ႏွင္႔ ေခတ္ၿပိဳင္ျဖစ္ခဲ႔သည္။ သတၱမ ေျမာက္မဂုိဧကရာဇ္ဘုရင္ ေအာ္ရန္ဇက္၏ ႀကီးမားေသာ မဂုိစစ္တပ္ႀကီးသည္ အေနာက္ဘဂၤလားေဒသကုိ ခ်ီတက္တုိက္ခုိက္ လာေသာေၾကာင္႔ ေအဒီ ၁၆၆၆ ခုႏွစ္တြင္ ဒကၠားအပါအ၀င္ စစ္တေကာင္းေျမာက္ဘက္ေဒသမ်ားကုိ ရခုိင္ဘုရင္တုိ႔ လက္လႊတ္ခဲ႔ရေလသည္